/ Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός (+2009) Κατά Θεόν πένθος και μνήμη θανάτου

ΑΘΩΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Κάθε τι πού είναι υπερφυσικό μπορεί με την επίνοιά του ο άνθρωπος να προσπαθή μόνο να το προκαλέση. Το να παραμείνη όμως αυτό ως ενδημούσα κατάσταση, είναι μόνο δωρεά καθαρά της Χάριτος. Όταν κάποιος επιθυμή τον φόβο του Θεού και κρατάη με λεπτομέρεια την συνείδηση του, τον αξιώνει η θεία Χάρις και έρχεται μέσα του ως ενδημούσα κατάσταση ο θείος φόβος. Και έτσι αυτός ο άνθρωπος βρίσκεται σε συνεχή επιφυλακή. Μετά, δεν τον αφήνει να ήσυχάση ούτε νύκτα, ούτε μέρα ο φόβος του Θεού. Τού παριστάνει συνεχώς τον Θεόν ως κριτήν, του παριστάνει συνεχώς το καθήκον του ως έναν απαράβατον όρο, και άλλοίμονό του αν το παραβή. Και μέχρι σε τέτοιο σημείο μπορεί να αύξηθή αυτό, πού του κόβεται η αναπνοή από τον φόβο. Ούτε να φάη τον αφήνει, ούτε να κοιμηθή, ούτε να ειρήνευση. Και αυτό όταν παραμένη μόνο σαν ενδημούσα κατάσταση, τότε έχομε την ενέργεια τού Θείου φόβου.

Ύπό αυτή την έννοια είναι και τα δύο υπόλοιπα χαρίσματα. Όπως της κατανύξεως το χάρισμα, πού ερεθίζει κανείς τον εαυτό του σε πένθος και μετά σε κλάμα. Το κλάμα είναι γέννημα του πένθους. Το πένθος όταν παραμείνει μόνιμα διά της Χάριτος, ως δωρεά, τότε φέρνει και το κλάμα. Όταν επιθυμή αυτό το πράγμα ο άνθρωπος, συνεχώς ενθυμείται ότι έλύπησε τον Θεό. Αναλογίζεται μέσα του την αγάπη του Θεού και όλη την κοσμοσωτήριο οικονομία, όλους τους υπόλοιπους τρό¬πους στο πώς ο Θεός δημιούργησε τα πάντα και τα προνοεί- τον τρόπο πού ανέχεται την ανθρώπινη αποστασία, παρ’ όλο πού την εύηργέτησε με την κένωση Του. Ύστερα το γυρίζει και σ’ αυτή την δική του προσωπική ατέλεια και προδοσία, την οποία προκαλεί στην θεία Χάριν με την σπατάλη της ανοχής του Θεού. Με αυτόν τον τρόπο προκαλεί μια λυπηρά κατάσταση μέσα του. Αυτή είναι και η αρχή του πένθους.

Όταν ο αγωνιστής επιμένη και το προκαλή, τότε η Θεία Χάρις του δίνει το χάρισμα του πένθους, ώστε να βρίσκεται συνεχώς σε μια λυπηρά πενθική κατάσταση, σε όλη του τη ζωή, αν προσεχή βέβαια την συνείδηση του. Γιατί το πένθος είναι πάρα πολύ λεπτό και ευγενές, δεν ανέχεται να παραβίαση την συνείδηση του αυτός πού το έχει, ιδίως στο ζήτημα της αγάπης. Αν πληγώση, αν καταφρόνηση, αν άδικήση, αν κατακρίνη κάποιον, το πένθος αμέσως τον απειλεί και αν δεν διορθωθή, τότε φεύγει και τον αφήνει. Αν κράτηση με συνείδηση το πένθος,, αυτό φέρνει το δάκρυ. Και αυτό είναι άχρι καιρού, δεν είναι πάντοτε· ανάλογα με ποιά πάθη και τί χαρακτήρα έχει. Υπάρχουν μερικοί χαρακτήρες πού είναι πολύ σκληροί, η άλλοι πού έχουν αμαρτήματα παρά φύσιν και τα όποια χρειάζονται περισσότερα δάκρυα. Σ’ αυτούς παραμένει η θεία Χάρις για μεγαλύτερο διά¬στημα, έως ότου ξέρει αυτή πότε θα τους καθαρίση. Μετά φεύγει αυτό, εναλλάσσεται μάλλον, και έρχεται η αίσθηση η έν Θεω. Άρχίζει η αίσθηση της αγάπης του Θεού, οπόταν πλέον παύει ο φόβος, παύει το πένθος του πόνου για την ένοχη και παραμένει ένα πένθος από αγάπη. Και είναι αδιάλειπτο, δεν φεύγει. Αλλά αυτό δεν είναι πένθος, ύπό την στενή σημασία του όρου, διότι δεν κλαίει γιατί αμάρτησε η γιατί λύπησε τον Θεόν. Αυτά δεν μπορεί να τα ένθυμηθή- έχουν φύγει- δεν υφίστανται πλέον. Άλλά κλαίει από αγάπη, συνεχώς ένθυμούμενος την αγάπη του Θεού. Αυτό παραμένει και είναι αμετάβλητο. Το ίδιο είναι και η μνήμη του θανάτου. Η μνήμη του θανάτου είναι ένας καλός παράγων για να ενίσχυση κανείς μέσα του τον θείο φόβο και ο:πό τον θειο φόβο να έλθη το πένθος. Προηγείται η μνήμη του θανάτου, ως μέσον, εάν ξέρει ο άνθρωπος να την χειρισθή. Εάν το καλλιεργήση ως μέσον, πολύ τον βοηθεί. Διότι μπροστά στη μνήμη του θανάτου δεν ισχύουν ούτε οι πονηριές του διαβόλου, ούτε οι διάφορες υπεκφυγές πού προβάλλει η άκηδία. Μπροστά στον καθρέπτη του θανάτου, τα πάντα είναι γυμνά. Εκεί ο άνθρωπος συγκλονίζεται ολόκληρος. Μπροστά στον θάνατο φαίνεται ποιος είναι ο άνθρωπος.

Η μνήμη του θανάτου ενισχύει και τελειοποιεί τον θείο φόβο, ο όποιος φέρνει το πένθος και οδηγεί προς την κάθαρση. Μετά την κάθαρση, έρχεται ο φωτισμός.

Υπάρχει και ένας άλλος τρόπος εκδηλώσεως του θείου φόβου, μέσω της κρίσεως και της οργής του Θεού. Είναι και αυτό ένα μέσον το όποιο κι αυτό άχρι καιρού, αν το καλλιεργήση ο άνθρωπος, του προκαλεί τις καλές αυτές αφορμές πού είπα, για να τον όδηγήση στην πραγματική κάθαρση και έν συνεχεία στον φωτισμό και τον αγιασμό. Είναι επίνοιες αυτές με τις όποιες βοηθά η θεία Χάρις και ολοκληρώνεται έτσι η ανθρώπινη προσωπικότητα. Πάντως όλα ξεκινούν από την προαίρεση. Η προαίρεση του ανθρώπου τα προγραμματίζει, η δύναμη της μετανοίας τα εφαρμόζει και η Χάρις με την παρουσία της τα ολοκληρώνει.

Επειδή, ιδίως η μνήμη του θανάτου είναι φυσικό φαινόμενο, είναι έργο εύκολο και συνάμα επωφελέστατο. Βλέπεις έναν άνθρωπο ο όποιος μπορεί να συγκεντώση τόσες ιδιοφυΐες, ώστε να μπορή να κυβέρνηση όλη τη γή, να επινόηση τόσους τρόπους για να εύκολύνη την ζωή των ανθρώπων και να κάνη τόσα καλά, ώστε να ξεκούραση ολόκληρα έθνη και φυλές, και τον βλέπεις, μπροστά στον θάνατο, αμέσως να σκύβη, να ύποκύπτη και να διαλύεται! Όλα αυτά πραγματικά συγκλονίζουν τον άνθρωπο και τον βοηθούν στο να προχώρηση επιτυχώς στον θείο φόβο.

Εδώ είναι η πραγματικότης. Δεν είναι μια θεωρία την οποίαν πλάθει κανείς και ανάλογα μπορεί να την πιάση. Κάθε ένας γνωρίζει το γενεαλογικό του δένδρο. Πού είναι οι γονείς μας; πού είναι η μητέρα μας και τόσα άλλα αγαπητά πρόσωπα; Αυτός είναι ο πραγματικός καθρέπτης πού δείχνει την ουσία της προσωρινής ζωής· εδώ είναι ο θάνατος.

Αυτή η εργασία όμως θέλει επίνοιες συνεχώς και κυρίως φαίνεται αποτελεσματική στις κατάλληλες στιγ¬μές πού οι επίνοιες λειτουργούν και αποδίδουν διότι έρχεται η αμαρτία ύπό τη μορφήν της πλάνης και της απάτης για να έρεθίση ιδίως την νεανική ηλικία στον ήδονισμό. Και παριστάνει στον άνθρωπο την ηδονή ως ένα χρήσιμο και όμορφο πράγμα, πού είναι κρίμα να το στερείται, και σέρνει τον νου του εκεί. Αυτή την ώρα πού γαργαλίζει ο διάβολος και αρπάζει την φαντασία και την θέτει πάνω στην ηδονή φέρνοντας τα πάντα στο ζενίθ για να λυγίση την προαίρεση, άρπαξε εσύ την μορφή του θανάτου και θέσε την αντίκρυ. Μόλις πλησίαση η μορφή του θανάτου εκεί, όλα χάνονται. Διότι εκείνα είναι ψεύδη, δεν είναι πραγματικά. Είναι επίνοιες επίπλαστες υπό την μορφή της απάτης, όπως συνηθίζει ο διάβολος να παρουσιάζει την αμαρτία. Αντιθέτως, η μορφή του θανάτου είναι πραγματικότης, δεν είναι επίνοια. Αλή¬θεια, πού είναι οι ένδοξοι; Πού είναι οι πλούσιοι; Πού είναι οι τίμιοι; Το βεβαιότερο πράγμα στην ζωή του ανθρώπου είναι ο θάνατος. Όλα τα άλλα αποτυγχά¬νουν. Ο θάνατος όμως ποτέ, ποτέ! Διότι τα άλλα όλα πού προβάλλει η ποικίλη μορφή της απάτης, της αμαρτίας είναι ψευδή. Μας παριστάνει τώρα, στη νεανική ηλικία, μια γυναίκα με το κάλλος της, για να μας προκαλέση ηδονή. Γι’ αυτή την περίπτωση ο Άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος επινοούσε, όπως ο ίδιος αναφέρει, έναν ωραίο πρακτικό τρόπο πού είχε μεγάλη επιτυχία. Όταν του παρουσιαζόταν ως προσβολή ένα τέτοιο πρόσωπο, αμέσως του έβγαζε τα μάτια, του έκοβε τα χείλη και το παρίστανε μέσα από τις μορφές του θανάτου. Έτσι τυπώθηκε μέσα του αυτή η μνήμη και έμεινε μόνιμη. Ύστερα, όλους τους ανθρώπους τούς έβλεπε ύπό την μορφή αυτή του θανάτου και όέν σκανδαλίστηκε ποτέ. Βλέπετε ότι η επίνοια αυτή είναι πάρα πολύ χρήσιμη; Διότι εκείνος πού είναι έξυπνος, κάνει αυτές τις εναλλαγές, διότι «ο αγαπών την εαυτού σωτηρίαν, μηχανεύεται». Μετά την πτώση, ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια συνεχή μάχη. Ο διάβολος και η αμαρτία προσπαθούν να απατήσουν τον άνθρωπο. Πράγματι, η άμαρτωλότης είναι απάτη πού οδηγεί στον διχασμό της προσωπικότητος. Είναι καταστροφή της αξιοπρέπειας. Είναι διαφθορά. Πλανά τον άνθρωπο, τον παρασύρει στην διαφθορά, όπου και τον καταστρέφει. Επομένως, είναι απαραίτητο καθήκον μας να βρισκόμαστε διαρκώς σε άμυνα, διότι προηγείται της πρακτικής μάχης η διανοητική. Εάν στον διανοητικό πόλεμο ο άνθρωπος είναι προσεκτικός, ποτέ δεν θα φθάση στην ανάγκη να αναγκασθή πρακτικά να αντισταθή. Αν η αμαρτία προσπαθή να μας απατήση με δόλο και να μας προσφέρη κάτι χρήσιμο το όποιο στην πραγματικότητα δεν είναι, είμαστε υποχρεωμένοι κι εμείς να αντιστεκώμαστε σ’ αυτή την προσβολή της.

Άρα, το θέμα της σωτηρίας δεν είναι, όπως φαντάζεται κανείς, θεωρητικό, ούτε μαγικό η μηχανικό. Όχι! Είναι πραγματική μάχη. Ο μέν διάβολος ωθεί να μας φράξη τον δρόμο και μείς αντιστεκόμαστε και του χαλάμε τα σχέδια. Εάν βέβαια δεν υπήρχε και η σύμ¬πραξη της Χάριτος μαζί μας, οι δικές μας μόνο επίνοιες, δεν θα ήταν δυνατόν να φέρουν αποτέλεσμα διότι είναι άνισος ο πόλεμος και δεν θα τα βγάζαμε πέρα. Αλλά η θεία Χάρις, τον τρόπο αυτό της δικής μας αντιστάσεως τον ενισχύει, διότι «τοις άγαπώσι τον Θεόν, πάντα συνεργεί είς αγαθόν». Έρχεται τότε η θεία Χάρις και βλέπουσα την πρακτική μας αντίδραση, επεμβαίνει και εξουδετερώνει τον σατανά και μαζί με αυτόν διώχνει και τα πάθη και όλα τα κακά. Αντί δε τούτων, εισάγει σαν μόνιμη κατάσταση τις αρετές, οι όποιες έν συνεχεία μεταβάλλονται σε χαρίσματα. Αυτός είναι ο τρόπος. Αμήν.

ΕΚΔΟΣΙΣ Γ΄
ΨΥΧΩΦΕΛΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΑ 9
Έκδοσις
Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 1999
© Γέρων Ιωσήφ: Ι. Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος.

Χαιρετισμοί στον Ιερομάρτυρα Φιλούμενον

ΟΙΚΟΙ ΕΙΚΟΣΙΤΕΣΣΑΡΕΣ

εις τον ένδοξον νέον ιερομάρτυρα

ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΝ ΤΟΝ ΚΥΠΡΙΟΝ

τον παρά το Φρέαρ του Ιακώβ

ιταμώς χερσίν ανόμων αποκτανθέντα.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν μαρτυρίου ταις ακτίσι και θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ου ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος πόθω κράζοντες ˙ Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Άγγελος ουρανόφρων εποφθείς συν αγγέλοις, Φιλούμενε, χορεύεις εν πόλω (εκ γ΄) νυν και κάλλους Χριστού του Θεού απολαύων πάντων εκπληροίς, άγιε, τα δίκαια αιτήματα των πίστει σοι βοώντων ταύτα ˙

Χαίρε, ο φίλος του Ζωοδότου,

χαίρε το ξίφος του αρχεκάκου.

Χαίρε, ιερέων ενθέων ακρώρεια,

χαίρε, νεοάθλων ανδρείων υπόδειγμα.

Χαίρε, άνθος ευωδέστατον ευωδίας μυστικής,

χαίρε σκεύος διαυγέστατον καθαράς διαγωγής.

Χαίρε ότι αδίκως εν ναώ απεκτάνθης,

χαίρε ότι νομίμως εν αθλήσει εστέφθης.

Χαίρε, καινόν της πίστεως σέμνωμα,

Χαίρε, δεινόν απίστων κατάπτωμα.

Χαίρε, δι΄ου ευσεβείς δυναμούνται,

Χαίρε, δι΄ου δυσσεβούντες τροπούνται.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Βλάστημα της Ορούντης ευανθές και ωραίον, οδμαίς της σης σεμνής πολιτείας εκ νεότητος χρόνων των σων νήσον Κύπρον, πάτερ, αθλητών καύχημα, εμύρισας και ήγειρας πιστούς αξιοχρέως κράζειν ˙

Αληλούϊα.

Γάνυται νήσος Κύπρος τοις σεπτοίς σου σπαργάνοις, Φιλούμενε, στερρέ νεομάρτυς, και Μονή χαίρει ως σου τροφός του Σταυροβουνίου προς ζωήν κρείττονα και μελιρρύτοις άσμασι βοά σοι γεγηθυία ταύτα ˙

Χαίρε, ασκήσεως η κινύρα,

Χαίρε, φρονήσεως θεία λύρα.

Χαίρε, των οσίων ζηλώσας τα σκάμματα,

Χαίρε, ότι τα εγκόσμια απηρνήσω νουνεχώς,

Χαίρε, ότι τα ουράνια επορίσω θαυμαστώς.

Χαίρε, ο εν ασκήσει θεαρέστω εμπρέπων,

Χαίρε, ο εν αθλήσει γεραρά διαπρέπων.

Χαίρε, σαρκός κοιμίσας σκιρτήματα,

Χαίρε, νοός υψώσας τον έρωτα.

Χαίρε, εχθρού καθαιρέτα απάτης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Δύναμιν δεδεγμένος ουρανόθεν αζύγων χορείαις ηριθμήθης και ώφθης ενδιαίτημα υπακοής και Θεού σοφίας φωτεινόν μέλαθρον εκ χρόνων σου νεότητος Κυρίω ασιγήτως ψάλλων ˙

Αληλούϊα.

Έλαμψας εν τοις δήμοις Παναγίου του Τάφου Χριστώ ευαρεστήσας οσίως και οδόν ηξιώθης στενήν διανύσαι, πάτερ, αρετών έσοπτρον, Φιλούμενε, αθλήσεως ˙ διο σοι εκβοώμεν πίστει ˙

Χαίρε, ο λύχνος αοργησίας,

Χαίρε, ο τύπος της εγκρατείας.

Χαίρε, ο ευφράνας πιστών την ομήγυριν,

Χαίρε, ο πατήσας απίστων απίστων την έπαρσιν.

Χαίρε, σκάμμασιν αθλήσεως ο σφραγίσας σην ζωήν,

Χαίρε, αίμασιν ιδίοις σου επιχρώσας σην Μονήν.

Χαίρε ότι ανόμων ταις χερσίν απεκτάνθης,

Χαίρε, ότι βαρβάρων την μανίαν υπέστης.

Χαίρε, λαμπτήρ ενθέου βιώσεως,

Χαίρε κρατήρ αγάπης της κρείττονος.

Χαίρε, χαρά Σαμαρείας και κλέος,

Χαίρε, αρά του Βελίαρ και μένος.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ζέοντα έχων πόθον εις αιώνα συνείναι Χριστώ τω Βασιλεί των απάντων υπερόπτης επώφθης φθαρτών και ματαίων, πάτερ, αρετής πρόβολε, Φιλούμενε, εκάστοτε ζηλών τα εν Εδέμ και κράζων ˙

Αληλούϊα.

Ήσχυνας τον Βελίαρ ση ενθέω ασκήσει, Φιλούμενε, εν τη Σαμαρεία και σεπτή Μάνδρα υπηρετών Ιακώβ εσχάτοις εν καιροίς Φρέατος θεόθεν ήντλεις δύναμιν ˙ διο σοι ευθαρσώς βοώμεν ˙

Χαίρε, λευΐτης της Σαμαρείας,

Χαίρε, ο μύστης της Εκκλησίας.

Χαίρε, ο βιώσας ζωήν ισουράνιον,

Χαίρε, ο τρυγήσας καρπόν τον αθάνατον.

Χαίρε, στέφος χρυσοποίκιλτον Φρέατος του Ιακώβ,

Χαίρε, δένδρον ευθαλέστατον εξανθίσαν εν Σιών.

Χαίρε, ο συνοικήσας αρετή ψυχοτρόφω,

Χαίρε, ο αγαπήσας τον Χριστόν ολοθύμως.

Χαίρε, ο ύδωρ αντλήσας σωτήριον,

Χαίρε, το άνθος αγάπης το ήδιστον.

Χαίρε, πιστών ο ευφραίνων τον δήμον,

Χαίρε, ημών ο την πίστιν κρατύνων.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Θείε Κτίστου θεράπων, του φωτός του αΰλου, Φιλούμενε, υπάρχεις θεάμων ως οσίων ανδρών ζηλωτής και μαρτύρων νέων θησαυρός άσυλος ˙ διο σην μνήμην σέβοντες βοώμεν τω Θεώ των όλων ˙

Αληλούϊα.

Ίσος κλεινών μαρτύρων πεφηνώς, νεομάρτυς Φιλούμενε, των πάλαι λαμψάντων απεκτάνθης ανόμοις χερσίν εν εσχάτοις χρόνοις, ο Χριστός πάντοτε αυτός εχθές και σήμερον δεικνύων και βοάν σοι πείθων ˙

Χαίρε, η τρώσις του παμβεβήλου,

Χαίρε, η ρώσις λαού Κυρίου.

Χαίρε, ουρανίου χαράς ο συναίτιος,

Χαίρε, της ενθέου σοφίας ο σύνοικος.

Χαίρε, ότι τους καλούντας σε αγιάζεις μυστικώς,

Χαίρε, ότι τους υμνούντας σε ευλογείς διηνεκώς.

Χαίρε, της Εκκλησίας ο νεόδμητος πύργος,

Χαίρε, της εγκρατείας το νεόφυτον έρνος.

Χαίρε, Χριστού φιλίας επώνυμος,

Χαίρε, εχθρού ο σκόλωψ ο πάνδεινος.

Χαίρε, αμνός ο της πίστεως θείος,

Χαίρε, πυρσός της αγάπης ο νέος.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Καύχημα νεοάθλων, ώσπερ άμωμον θύμα, Φιλούμενε, Χριστώ προσηνέχθης και δεξάμενος στέφος χρυσούν παρ΄Αυτού αφθάρτου βιοτής, άγιε, συν τοις Αγγέλοις πάντοτε Αυτώ αδιαλείπτως ψάλλεις ˙

Αληλούϊα.

Λάμπων ως νέος λύχνος ουρανόφωτος, μάκαρ Φιλούμενε, εν τη Σαμαρεία κατεφώτισας σαις αστραπαίς αγωγής αμέμπτου και στερράς, ένδοξε, αθλήσεως τους άδοντας νυν ύμνοις σοι φαιδροίς τοιαύτα ˙

Χαίρε, το σέλας οσίων πόνων,

Χαίρε, το κέρας των νεοάθλων.

Χαίρε, ο φανός αρετής ο νεόφωτος,

Χαίρε, ο λαμπρός Εκκλησίας διάκοσμος.

Χαίρε, λίθος ο στερέμνιος άθλων των ασκητικών,

Χαίρε, ότι αδίκως άρτι εσφαγιάσθης,

Χαίρε, ότι ενδόξως τω Κυρίω μετέστης.

Χαίρε, διδούς χαράν τοις σοις πρόσφυξι,

Χαίρε, πιστούς ευφράνας σοις σκάμμασι.

Χαίρε, ψυχής ο εκφαίνων ανδρείαν,

Χαίρε, εχθρού ο εκτρέπων μανίαν.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Μνήμην σου εκτελούντες του σεπτού μαρτυρίου, Φιλούμενε εκθύμως βοώμεν ˙ μη ελλίπης Χριστόν δυσωπών ασινείς φυλάττειν του εχθρού άπαντας μανίας τους ικέτας σου τους νυν τω Λυτρωτή φωνούντας ˙

Αληλούϊα.

Νέε ιερομάρτυς, το σον πάνσεπτον σκήνος, Χριστός όπερ ηφθάρτισε πόθω προσκυνούντες εν Μάνδρα Σιών ευθαρσώς φωνούμεν ˙ αθλητά ένδοξε, αγίασον σους πρόσφυγας τους ύμνοις μελιχροίς βοώντας ˙

Χαίρε, ο βότρυς χρηστοηθείας,

Χαίρε, ο λύτης της ακηδίας.

Χαίρε, ασθενούντων θεόσδοτος ίασις,

Χαιρε, θλιβομένων ταχεία ανάψυξις.

Χαίρε, άρωμα της χάριτος ο εκχέων του Θεού,

Χαίρε, σκήνωμα σεμνότητος και αγάπης Ιησού.

Χαίρε, ιερωσύνην τη αθλήσει συνάψας,

Χαίρε, σθένος και ρώσιν αθλητών ο εκλάμψας.

Χαίρε, ηθών αμέμπτων κιννάμωμον,

Χαίρε, κανών βιοτής ισαγγέλου,

Χαίρε, λειμών αγωγής θεαρέστου.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ξένων πέλεις θαυμάτων αυτουργός, θεοφόρε Φιλούμενε, των σοι προστρεχόντων και το σκήνωμά σου το σεπτόν προσκυνούντων πόθω εν Σιών, άγιε, το βλύζων πάσι νάματα ιάσεων τοις εκβοώσιν ˙

Αληλούϊα.

Όλος λελαμπρυσμένος θεϊκαίς αγλαΐας εφίστασαι Αγίοις τοις Τόποις και σην άφθονον χάριν αεί ευσεβέσι νέμεις, αθλητά πάντιμε, Φιλούμενε, τοις πόθω σοι κραυγάζουσιν εν κατανύξει

Χαίρε, το φέγγος των ιερέων,

Χαίρε, το φάος των μονοτρόπων.

Χαίρε, της αΰλου ευκλείας θησαύρισμα,

Χαίρε, ουρανίου σοφίας εναύλισμα.

Χαίρε, ύψος εγρηγόρσεως, νήψεως και προσευχής,

Χαίρε, βάθος ταπεινώσεως και στερράς υπομονής.

Χαίρε, σφάγιον νέον μιαιφόνων δολίων,

Χαίρε, λείριον θείον αθλοφόρων ευψύχων.

Χαίρε, ψυχής ανδρείας αμάρυγμα,

Χαίρε, σεπτής αθλήσεως αύγασμα ˙

Χαίρε, οφρύν παρανόμων πατήσας,

Χαίρε, πηγήν ο θαυμάτων εκβλύσας.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Πρέσβευε τω Κυρίω υπέρ πάντων τιμώντων, Φιλούμενε, σην πάντιμον μνήμην και εκπλήρου ημών των πιστών προσκυνούντων σκήνωμα το σον δίκαια αιτήματα των άσμασι ψαλλόντων τω Δωρεοδότη ˙

Αληλούϊα.

Ρείθροις δεήσεών σου προς τον Κύριον σβέσον παφλάζουσαν οδύνην ψυχής μου και παράσχου μοι αναψυχήν θείαν, αθλοφόρε νεαυγές πίστεως, Φιλούμενε, κραυγάζω σοι, ως αν πανευλαβώς βοώ σοι ˙

Χαίρε, μαρτύρων ο δόξαν φέρων,

Χαίρε, παμφώτων δας ιερέων.

Χαίρε, Σαμαρείας προστάτης ακοίμητος,

Χαίρε, της χορείας Αγγέλων ο σύσκηνος.

Χαίρε, ότι πάντας κάμνοντας ενισχύεις ακλινώς,

χαίρε, ότι τάχος στένοντας αναψύχεις θαυμαστώς.

Χαίρε, ο διαλύσας ανομίας το κράτος,

Χαίρε, ο καταπαύσας παν χαμαίζηλον πάθος.

Χαίρε, πολλών θαυμάτων κεφάλαιον,

Χαίρε, πιστών διάδημα τίμιον.

Χαίρε, σεμνών λευϊτών κοσμιότης,

Χαίρε, εικών αθλητών και λαμπρότης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Σώσον της πανουργίας πλάνου Αγιοταφίτας και πάντα προσκυνούντας σον σκήνος το βλυστάνων πιστοίς θαυμαστώς ιαμάτων ρείθρα, αθλητά άριστε, Φιλούμενε, πρεσβείαις σου προς Κύριον, Ω ήδες πόθω ˙

Αληλούϊα.

Τείνον σην θείαν χείρα και ευλόγησον πάντας τιμώντας σε, Φιλούμενε μάκαρ, νεομάρτυς Χριστού ευσταλές, δωρεών ενθέων ιερόν κάνιστρον, ως αν την σην ενάθλησιν γεραίρωμεν τρανώς βοώντες ˙

Χαίρε, μυράλειπτρον των χαρίτων,

Χαίρε, λευκάνθεμον θαυμασίων.

Χαίρε, απαθείας η κέδρος η εύοσμος,

Χαίρε, αφθαρσίας ευώδης κυπάρισσος.

Χαίρε, ότι την ικμάδα σου αφιέρωσας Χριστώ,

Χαίρε, ότι θείοις έργοις σου καταβέβληκας εχθρόν.

Χαίρε, ο μετά πότμον ξένως θαυματουργήσας,

Χαίρε, ο θείον κρίνον ιαμάτων ανθήσας.

Χαίρε, ψυχών δροσίζων τον καύσωνα,

Χαίρε, ημίν πορίζων τα πρόσφορα.

Χαίρε, ημίν εν τω βίω αρήγων,

Χαίρε, αει τας ιάσεις παρέχων

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ύψος εις απαθείας επαρθείς, αθλοφόρε Φιλούμενε, πανάρρητον χαίρων κατεδέξω τραυμάτων πληθύν, σιαγόνος θλάσιν, οφθαλμού θείου σου εξόρυξιν και θάνατον φρικτόν ειλικρινώς κραυγάζω ˙

Αληλούϊα.

Φύλαττε τους Πατέρας Παναγίου του Τάφου και πάντας ευσεβείς σης πατρίδος της Ορούντης εν Κύπρω, σοφέ, εξ εχθρών μανίας και δεινών θλίψεων, Φιλούμενε πανένδοξε, ως αν σοι εν χαρά βοώμεν ˙

Χαίρε, πιστών ατίνακτος πύργος,

Χαίρε, εχθρών συντρίψας το θράσος.

Χαίρε, Σαμαρείας φρουρός ασφαλέστατος,

Χαίρε, Εκκλησίας ανύστακτος έφορος.

Χαίρε, στήριγμα θεόσδοτον Ορθοδόξων ευσεβών,

Χαίρε, καύχημα περίδοξον ταπεινών προσκυνητών.

Χαίρε, ότι βραβεύεις χάριν σε προσκυνούσι,

Χαίρε, ότι παρέχεις σθένος σε ανυμνούσι.

Χαίρε, Θεού εκφαίνων την εύκλειαν,

Χαίρε, εχθρού εκτρέπων την άνοιαν.

Χαίρε, Σιών ιερόν ιατρείον,

Χαίρε, παθών την ενέργειαν φλέγων.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Χάριτας αναβλύζει το σον άφθαρτον σκήνος και θείαν αγαλλίασιν πάσι προσκυνούσιν αυτό ευλαβώς και καθαγιάζει τα ημών σώματα των πίστει ανυμνούντων σε και άδουσι τω Ζωοδότη ˙

Αληλούϊα.

Ψάλλοντες διαθέρμως τους σεπτούς σου καμάτους υμνούμεν την δοθείσαν σοι χάριν και σκηνώματι σου τω σεπτώ παρεστώτες θείαν αρωγήν, άγιε την σην επιβοώμεθα, ην δίδου τοις πιστώς βοώσι ˙

Χαίρε, ο θείος ιεροφάντης,

Χαίρε, ο νέος πιστών προστάτης.

Χαίρε, ουρανίου παστάδος ο ένοικος,

Χαίρε, τρισηλίου ελλάμψεως έμπλεως.

Χαίρε, θέμεθλος νεόδμητος οίκου αγωνιστικού,

Χαίρε, πρόβολος ατίνακτος ευσεβόφρονος λαού.

Χαίρε, συν Ελπιδίω ο Χριστόν αγαπήσας,

Χαίρε, συν αυταδέλφω σω Αυτόν ο ποθήσας.

Χαίρε, δεινών παθών ολετήριον,

Χαίρε, ημών εν ταις λύπαις προσφύγιον.

Χαίρε, θερμός ευσεβών παραστάτης,

Χαίρε, καμού εν κινδύνοις προστάτης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ώ Φιλούμενε μάκαρ, νεαυγέστατον άστρον Χριστού της παμφαούς Εκκλησιας, (εκ γ΄) το εκλάμπον θαυμάτων βολαίς, τας αιτήσεις πλήρου των πιστώς πάντοτε σπευδόντων τη ση χάριτι και άσμασι φαιδροίς βοώντων ˙

Αληλούϊα.

Και αύθις το Κοντάκιον.

Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν μαρτυρίου ταις ακτίσι και θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ου ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος πόθω κράζοντες Χαίροις μάκαρ Φιλούμενε.

Δίστιχον.

Χαίρε, Φιλούμενε μάρτυς, Χαραλάμπης

Συν τω επισκόπω βοά Νεοφύτω

ΟΣΟΙ ΑΓΑΠΗΣΑΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥΣ ΠΗΡΑΝ ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΟΣΟΙ ΑΓΑΠΗΣΑΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥΣ ΠΗΡΑΝ ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

Αγίου Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου

Ο Θεός μου έδωσε αυτή την χάρι απ’ την υπακοή μου στους Γέροντές μου.  Όσοι αγάπησαν και προσκολλήθηκαν στον Γέροντά τους πήραν το χάρισμα που είχε ο ίδιος.  Ο Άγιος Πρόχορος από τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, ο Άγιος Πρόκλος από τον Άγιο Χρυσόστομο, ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος από τον Γέροντά του.  Και στην Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε ότι ο Προφήτης Ηλίας έδωσε το χάρισμα της προφητείας στον μαθητή του, Προφήτη Ελισσαίο.

«Και έλαβεν Ηλιού την μηλωτήν αυτού και είλησε και επάταξε το ύδωρ και διηρέθη το ύδωρ ένθα και ένθα και διέβησαν αμφότεροι εν ερήμω.  Και εγένετο εν τω διαβήναι αυτούς και Ηλιού είπε προς Ελισαίε˙   αίτησαι τι ποιήσω σοι πριν η αναληφθήναι με από σου˙  και είπεν Ελισαιέ˙  γεννηθήτω δη διπλά εν πνεύματί σου επ’ εμέ˙  και είπεν Ηλιού˙  εσκλήρυνας του αιτήσασθαι˙  εάν ίδης με αναλαμβανόμενον από σου, και έσται σοι ούτως˙  και εάν μη, ου μη γένηται.  Και εγένετο αυτών πορευομένων, επορεύοντο και ελάλουν˙  και ιδού άρμα πυρός και ίπποι πυρός και διέστειλαν ανά μέσον αμφοτέρων και ανελήφθη Ηλιού εν συσσεισμώ ως εις τον ουρανόν˙  και Ελισαιέ εώρα και εβόα˙  πάτερ, πάτερ άρμα Ισραήλ και ιππεύς αυτού˙  και ουκ είδεν αυτόν έτι και επελάβετο των ιματίων αυτού και διέρρηξεν αυτά εις δύο ρήγματα˙  και ύψωσε την μηλωτήν Ηλιού, η έπεσεν επάνωθεν Ελισαιέ και επέστρεψεν Ελισαιέ και έστη επί του χείλους του Ιορδάνου και έλαβεν την μηλωτήν Ηλιού, η έπεσεν επάνωθεν αυτού, και επάταξε το ύδωρ και ου διέστη˙  και είπε˙  πού ο Θεός Ηλιού αφφώ;  Και επάταξε τα ύδατα, και διερράγησαν ένθα και ένθα, και διέβη Ελισαιέ.  Και είδον αυτόν οι υιοί των προφητών οι εν Ιεριχώ εξ εναντίας και είπον˙  επαναπέπαυται το πνεύμα Ηλιού επί Ελισαιέ˙  και ήλθον εις συναντήν αυτού και προσεκύνησαν αυτώ επί την γην»  (Δ΄ Βασ.  2, 8-15).

Ο Προφήτης Ηλίας χτύπησε με τη μηλωτή του τα νερά του Ιορδάνου και χωρίστηκαν και παραμέρισαν από δω κι από κει.  Έτσι βάδισαν κι οι δυο μέσα απ’ το στεγνό πέρασμα που σχηματίστηκε και πέρασαν στην άλλη όχθη.  Και μετά είδατε τι ζήτησε ο Ελισσαίος απ’ τον Προφήτη Ηλία;  Ζήτησε διπλή την χάρι και τήνε πήρε με την ευχή του.  Αφού ανελήφθη ο Προφήτης Ηλίας στους ουρανούς, ο Ελισσαίος ύψωσε τη μηλωτή, που του είχε ρίξει πάνω του ο Γέροντάς του, και χτύπησε μ’ αυτή τα νερά του ποταμού.  Αυτά, όμως, δεν χωρίστηκαν και δεν παραμέρισαν, διότι δεν είχε πάρει την ευλογία του Προφήτου Ηλία.  Τότε ο Ελισσαίος είπε:  «Πού ο Θεός Ηλιού αφφώ;»  Πού είναι ο Θεός του Ηλία, του Γέροντά μου, τώρα;  Τι λέει η Παλαιά Διαθήκη στη συνέχεια, στο στίχο δεκατέσσερα;  «Και επάταξε τα ύδατα και διερράγησαν ένθα και ένθα και διέβη Ελισαιέ».  Αυτή τη φορά διερράγησαν τα ύδατα, διότι ο Ελισσαίος κατάλαβε το λάθος του και ζήτησε την ευλογία του Προφήτου Ηλία.

Τίποτε δεν γίνεται χωρίς την ευλογία του Γέροντα.  Τίποτε δεν κατορθώνεται χωρίς την χάρι.  Αυτά θα τα εννοήσετε πραγματικά, όταν έλθει η χάρις.  Όταν έλθει το Πνεύμα το Άγιον, θα σας διδάξει και θα σας υπομνήσει τα πάντα.  Όπως το λέει ο Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής του Κυρίου:  «Ο δε Παράκλητος, το Πνεύμα το Άγιον, ο πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου, Εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα α είπον υμίν»  (Ιωάν. 14,26).

«Βίος και Λόγοι»  Αγίου Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου

Ιερά Μονή Χρυσοπηγής

Χανιά 2003

Μέρος Β΄:  Λόγος περί του Διορατικού Χαρίσματος.

Ιωσήφ Βατοπαιδινός - Γέροντας Η υπόσταση της Εκκλησίας (Μέρος 3ο)

Η από τον ιδρυτή της Εκκλησίας διά των Αποστόλων και των Πατέρων παράδοση για την αποστολή της Εκκλησίας είναι να φυτεύεται και  να καλλιεργείται στη  ψυχή του λαού η αίσθηση και η επίγνωση ότι κάθε μέλος της Εκκλησίας είναι πρόσωπο καθολικό, πρόσωπο αιώνιο και  θεανθρώπινο, γι’ αυτό δε αδελφός όλων των ανθρώπων. Αυτός είναι ο σκοπός της Εκκλησίας που δόθηκε από τον Χριστό, και κάθε άλλος δεν είναι από τον  Χριστό, αλλά από τον εχθρό μας. Για  να είναι η τοπική μας Εκκλησία καθολική, πρέπει να εφαρμόζει απαραχάρακτα τα θεανθρώπινα μέσα, τα οποία είναι οι θεοειδείς αρετές και εργασίες. Αυτές εφάρμοζαν πάντοτε αφού τις παρέλαβαν από τον Κύριό μας οι άγιοι Απόστολοι και στη συνέχεια οι άγιοι διάδοχοί τους, οι χριστοφόροι ασκητές. Οι θεανθρώπινες αρετές ευρίσκονται μεταξύ τους σε οργανική σχέση και εξάρτηση, πηγάζουν η μία από την άλλη και  αλληλοσυμπληρώνονται.

            Εάν η ενέργεια του παλαιού ανθρώπου, η οποία είναι η εικόνα του χοϊκού, είναι τα διεφθαρμένα πάθη του παραλόγου και της διαστροφής, τότε πρέπει οι πιστοί αντίθετα προς το διεστραμμένο νόμο της αμαρτωλότητας να αντιτάξουν τις αντίστοιχες αρετές, οι οποίες είναι η εικόνα του επουρανίου, του πραγματικού μας προτύπου, την οποία φορέσαμε. Το πρώτο μας καθήκον ως θεοειδών όντων είναι η πίστη στον Χριστό μας χωρίς επιφυλάξεις και  συμβιβασμούς. Το να κρατεί κάποιος αυτή την πίστη με τη δέουσα αυταπάρνηση, σημαίνει να υπηρετεί τον Χριστό, να λατρεύει τον Χριστό, να  υπεραγαπά τον Χριστό για οτιδήποτε συμβεί στη ζωή του.

Άλλη θεανθρώπινη αρετή στα πλαίσια των καθηκόντων μας, είναι η προσευχή με τη νηστεία. Η αρετή αυτή πρέπει να γίνει μέθοδος ζωής του ορθοδόξου λαού σε  όλες τις διαστάσεις, να  γίνει η ψυχή της ψυχής του, διότι με άμεσο τρόπο επικοινωνεί με τον Σωτήρα Χριστό, ο οποίος υποσχέθηκε στον  εαυτό του ότι «εγώ δεν θέλω τον θάνατο του αμαρτωλού μέχρι να μετανοήσει και να ζήσει» (βλ. Ιεζ. 33, 11). Η προσευχή και  η νηστεία πρέπει να  τηρούνται όχι μόνον ατομικά, αλλά από την Εκκλησία για  όλους και  για όλα. Μήπως δεν είναι αυτές τα κύρια στοιχεία, τα οποία απαίτησε ο Θεός από τους προγόνους μας, όταν τους καλούσε σε μετάνοια; Δεν είναι τα κύρια μέσα και  πρακτικότατα δείγματα της μετάνοιας, τα οποία εφάρμοσαν κατά καιρούς στην παγκόσμια ιστορία, όσοι προσπάθησαν να επανασυνδέσουν τις σχέσεις τους με τον Θεό που λατρεύουν;

Άλλη πάλιν καθολική αρετή, και μάλιστα σφραγίδα της χριστιανικής αλήθειας, είναι η αγάπη. Αυτή η αρετή είναι θεανθρώπινη και κατορθωτή πάντοτε και από όλους. Δεν έχει όρια και μέτρα, και είναι μάλλον αποτέλεσμα της θείας ιδιότητας, αφού ο ίδιος ο Θεός είναι και λέγεται αγάπη και παναγάπη. Σαν  άλλο ηλιακό φως σκορπίζεται σε όλους, χωρίς να κάνει επιλογές, όπως και ο πανάγαθος Θεός μας προνοεί για όλους και όλους ευεργετεί, αν και προτιμά από τον αμαρτωλό τον δίκαιο επειδή μοιάζει με αυτόν. Αυτή η θεανθρώπινη αγάπη πρέπει να καλλιεργείται στο λαό μας, διότι έτσι ξεχωρίζει από τις άλλες, που ονομάζονται αγάπες, και τις δήθεν αγάπες του συμφέροντος και της φιλαυτίας. Η αγάπη του Χριστού είναι πάντοτε παναγάπη και ολοκληρωτικά ανιδιοτελής, και σχεδόν πάντοτε δίνει και ουδέποτε λαμβάνει ή απαιτεί. Στον  θαυμάσιο ύμνο του ο θεσπέσιος Παύλος εγκωμιάζει την αγάπη όσο κανένας άλλος, διότι αυτός ο θεοφόρος και χριστοφόρος, εβίωσε αυτή την  αρετή στο πλήρωμά της.

Άλλες θεανθρώπινες αρετές είναι η πραότητα και η ταπεινοφροσύνη. Μόνον η καρδιά που είναι γεμάτη πραότητα μπορεί να ανεχθεί, να καταπραΰνει τον ταραγμένο και ανήσυχο άνθρωπο, ενώ κάθε άλλη επέμβαση θα είναι μάλλον ματαιοπονία. Η πραότητα προς όλους τους ανθρώπους είναι το χρέος κάθε χριστιανού, ο οποίος επικαλείται τον  πράο και ταπεινό στην καρδιά Κύριό του σε κάθε του προσευχή. Κατά τη γνώμη των πατέρων μας, η πραότητα και η ταπείνωση δεν είναι μόνον αρετές με τις οποίες εκτοπίζουμε τις αντίστοιχες κακίες, αλλά είναι καθήκοντα χριστολογικά, τα οποία περιέχονται στο  χαρακτήρα του προτύπου, του αρχηγού της σωτηρίας μας και  επομένως του Πατέρα μας, εφ’ όσον φέρουμε τη δική του επωνυμία. Τί άλλο σημαίνει χριστιανοί, παρά ότι ανήκουμε στον  Χριστό με  κοινό πατέρα αυτόν τον  ίδιο.

            Αν λοιπόν ο πατέρας μας, όπως χωρίς να ψεύδεται, μας ομολόγησε ότι είναι «πράος και ταπεινός στην καρδιά» (Ματ. 11, 29), άρα πρέπει και εμείς να έχουμε τα ίδια με  αυτόν χαρακτηριστικά, για  να  μη θεωρηθούμε  «νόθοι και όχι υιοί»(βλ. Εβρ. 12, 8). Δεν  υπάρχει φυσικότερο γνώρισμα  από το να μοιάζει το παιδί στον πατέρα του, και  επομένως για τους χριστιανούς είναι καθήκον πλέον να  είναι πράοι και ταπεινοί στην καρδιά και όχι φαινομενικά. Αποκαλύπτοντάς μας το χαρακτήρα του ο Κύριός μας, ότι είναι «πράος και  ταπεινός στην καρδιά», μας συμβουλεύει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο και εμείς ακολουθώντας τον «βρίσκουμε ανάπαυση στις ψυχές μας» (βλ. Ματ. 11, 29), πράγμα τόσο σπουδαίο και αναγκαίο για τις ταραγμένες ημέρες μας. Ο Κύριός μας με την κένωσή του φανέρωσε το έσχατο όριο ταπεινοφροσύνης, το  οποίο δεν ερμηνεύθηκε ούτε θα ερμηνευθεί ποτέ από την κτιστή φύση.

Ποιος τώρα έχει το δικαίωμα να μην είναι ταπεινός; Άλλα πάλι σκαλοπάτια για την άνοδο στις θείες επαγγελίες είναι η υπομονή, η καρτερία, η μακροθυμία, που πάντοτε όλα τα συγχωρεί και  ανέχεται. «Με μεγάλη υπομονή  και εγκαρτέρηση περίμενα τη βοήθεια από τον Κύριο» λέει ο Δαβίδ «και με πρόσεξε και άκουσε τη δέηση, και με έβγαλε από το λάκκο της ταλαιπωρίας και από τη λάσπη του βούρκου και έστησε τα πόδια μου πάνω στην πέτρα (σε ασάλευτη βάση) και καθοδήγησε τα βήματά μου»(Ψαλμ. 39, 2-3). Να υπομένει κανείς το κακό, να μην ανταποδίδει την κακότητα, να συγχωρεί με ευσπλαχνία τις ύβρεις, τις συκοφαντίες και ακόμη τις πληγές. Όλα αυτά είναι όντως η μερίδα του Χριστού, ο οποίος «όταν έπασχε δεν απειλούσε· εμπιστευόταν στο δίκαιο Κριτή»(Α΄ Πέτρ. 2, 23). Ο κόσμος της ματαιότητας δεν  υπομένει, δεν υποφέρει τους χριστοφόρους ανθρώπους της καρτερίας και της υπομονής, τους διασύρει και τους κατηγορεί ως υποκριτές, αυτό δε διότι δεν  υπομένει να αισθάνεται την κατωτερότητά του.

/ Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός (+2009) Περί μελέτης πατερικών κειμένων

ΑΘΩΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Άν ήταν τρόπος, καλά θα ήταν, όχι μόνο να μάθετε αλλά να αποστηθίζετε τα πατερικά κείμενα. Είναι το μόνο στερεό θεμέλιο στο όποιο μπορείτε να ακουμπάτε, γιατί μέσω αυτών μας ανοίγονται οι πνευματικοί οφθαλμοί. Ουχί δώδεκα είσιν ώραι της ημέρας», λέγει ο Ιησούς. «Εάν τις περιπατή έν τη ήμερα ού προσκόπτει, ότι το φως του κόσμου τούτου βλέπει· εάν δε τις περιπατή έν τη νυκτί, προσκόπτει, ότι το φως ούκ έστιν έν αύτώ». Ακριβώς το φως είναι οι γνώμες των Πατέρων μας. Βλέπετε εμείς, χάριν της πολυμόρφου αδυναμίας μας, η οποία μας περιστοιχίζει, δεν μπορούμε να δεχτούμε κατ’ ευθείαν τον φωτισμό της Χάριτος από μέρους του Παναγίου Πνεύματος, για να γνωρίσουμε έτσι και να πούμε σαν τον Παύλο και τους υπόλοιπους Πατέρες μας, «ούκ αγνοούμε τα νοήματα Αυτού»· ως έκ τούτου, ενδέχεται ο σατανάς εύκολα να μας πλανήση, επειδή ο τρόπος της πλάνης και της μάχης πού χρησιμοποιεί είναι πολυμερής. Σε όλες τις πλευρές του κύβου πολεμάει· και πάνω και κάτω και μέσα και έξω και δεξιά και αριστερά. Μέσα στην άγνωσία μας θα βρή ένα τρόπο να μας παγίδευση. Έχομεν όμως τους δείκτες, τα πατερικά κείμενα, πού είναι καρπός έμπειρίας ανθρώπων πού πολέμησαν και έμαθαν την λεπτο-μέρεια του πνευματικού πολέμου να μας παραδίδουν έτοιμη την τροφή, πού, αν την έκμεταλλευτούμε,σωζό-μαστε. Γι’ αυτό, με ζήλο περισσότερο να στρέψετε την προσοχή προς αυτόν τον τομέα, ούτως ώστε από τα πατερικά κείμενα, τουλάχιστον από εμάς τους μονα¬χούς, κανένας να μην είναι άμοιρος. Τα πατερικά κείμενα είναι η Αγία Γραφή ερμηνευμένη με λεπτομέρεια, διότι οι Πατέρες μας παρέδωσαν την ερμηνεία της Γραφής κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο καθένας σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία του να παίρνη ότι του χρειάζεται. Έκαναν ακριβώς ο,τι γίνεται με τις υλικές τροφές. Οι τροφές είναι κοινές, αλλά όταν τις παίρνει ένας οργανισμός μετουσιώνονται μέσα του και μέσω αυτών αυξάνεται και ζει. Όμως, ενώ οι τροφές είναι ίδιες, κοιτάξετε την διαφοροποίηση πού γίνεται στους οργα-νισμούς! Άλλους μια τροφή τους ωφελεί, άλλους τους βλάπτει. Βλέπετε είνο:ι πολύ επικίνδυνο να παίρνωμε κατ’ ευθείαν τα λόγια της Γραφής. Όλες οι χριστιανικές παραφυάδες πού ονομάζονται δήθεν Εκκλησίες, πι¬στεύουν στην Αγία Γραφή, αν και όλοι αυτοί διαφέρουν μεταξύ τους· δεν πρόκειται βέβαια να συμφωνήσουν ποτέ, διότι, θέλησαν να ερμηνεύσουν κατ’ ευθείαν την Γραφή και πλανέθηκαν. Η Γραφή έχει πολλαπλές ερμηνείες και γίνεται κατανοητή μόνο από εκείνους που έχουν γυμνασμένα τα πνευματικά αισθητήρια. Πολλές φορές ακόμα η Γραφή, έρμηνευόμενη κατά γράμμα, «άποκτείνει», διότι το Πνεύμα είναι πού ζωοποιεί.

Οι Πατέρες είναι εκείνοι πού ερμήνευσαν την Γραφή και προχώρησαν στα βαθύτερα νοήματα. Η Γραφή, αν και είναι αποκάλυψη, δεν μας ωφελεί σε τίποτε, εάν πρώτα εμείς δεν γίνωμε τηρητές της θείας αποκαλύψεως· στο πώς δηλαδή ο άνθρωπος θα ρυθμίση βιωματικά τον εαυτό του, ούτως ώστε να άμοιφθή η να παιδευτή, εάν δεν επιτύχη. Επομένως, η ενέργεια είναι εκείνη η οποία είτε αμείβεται, είτε καταδικάζεται. Οι Πατέρες μας τόνιζαν τούτο: Όχι την απλή γνώση η οποία πηγάζει από την ερμηνεία της Γραφής· διότι και αυτή ακόμα «φυσιοί», λέγει ο Παύλος· με βάθος ταπεινοφροσύνης μας ερμήνευσαν τον πρακτικό τρόπο, στο πώς ο καθένας από μας πρέπει να ανταποκρίνεται, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, τον χαρακτήρα, τον τόπο, το περιβάλλον, και γενικά με όλα τα προβλήματα πού τον περισφίγγουν και τον απασχολούν. Ο σατανάς όπως και η κακία, πού φυσικά πηγάζει από αυτόν, έχει πολλές μορφές και πρόσωπα. Εάν δεν μπόρεση από το ένα μέρος να σε πιάση, επιτίθεται από το άλλο, διότι ο τρόπος της μάχης είναι δυσδιάκριτος και πολυποίκιλος. Η αμαρτία είναι δόλος, απάτη και ψευτιά. Δεν παρουσιάζεται καθαρά να πή, «εγώ είμαι κακό και μη με κάνης», αλλά έρχεται ύπό την πρόφαση του καλού. Παίρνει ο άνθρωπος να κάνη κάτι ύπό την πρόφαση του καλού, πού στην ουσία αυτό είναι κακία, και αντί να κερδίση έπαινο από τον Θεό, κερδίζει την όργή του Θεού και καταστρέφεται. ΓΓ αυτό έχομε ανάγκη από φωτισμό. Άλλά τον φωτισμό, αυτή την ώρα δεν τον έχομεν εμείς και ποιος ξέρει πότε θα τον βρούμε. Μέχρι τότε είναι ανάγκη κάποιος να μας κρατά από το χέρι. Αυτός είναι και ο σκοπός των πατερικών κειμένων, γιατί οι Πατέρες είναι πάρα πολλοί και έζησαν σε όλες τις εποχές και σε όλες τις περιόδους. Χαρακτήρησαν ολόκληρη την ανθρώπινη υπόσταση και έτσι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα πού η λύση του να μην περιέχεται μέσα στις ερμηνείες τους.

Πέραν τούτου είναι και κάτι άλλο- το ότι δηλαδή οι Πατέρες είναι προσωπικότητες πού ενώθηκαν με τον Θεό και απέκτησαν και αυτοί τις θείες ιδιότητες. Όπως ο Θεός είναι στοργή, συμπάθεια, αγάπη, έτσι έγιναν και αυτοί κατά μετοχήν τέτοιοι, επειδή «πάντες αύτώ ζώσι και ύπάρχουσιν», και είναι πέριξ του Θεού. Έχουν και αυτοί πάνω τους τις θείες ιδιότητες και κάνουν ο,τι κάνει ο Θεός. Αγαπούν και αυτοί, συμπαθούν και αυτοί, όπως ακριβώς κάνει ο Θεός. Γι’ αυτό καταδέχτηκαν να ονομαστούν Πατέρες και να ανεχθούν εμάς ύπό την μορφή της υιοθεσίας και ζητούν αφορμή να τους προκαλέσωμε σε βοήθεια. Παρακαλούμενοι από ‘μάς, αυτό ζητούν, διότι πρώτον διά της συμπαθείας πού απέκτησαν με την θείαν Χάριν, καί, δεύτερον, επειδή κατάγονται από ‘μάς, γνωρίζουν την ανθρώπινη αδυναμία. Ξέρουν τί σημαίνει ένας πονεμένος ασκητής πού ατενίζει σ’ αυτούς και τους επικαλείται, γιατί πέρασαν κι αυτοί από κείνη την γέφυρα και είδαν τον πόνο του πειρασμού και την ανάγκη της ανθρωπινής δυστυχίας και εγκαταλείψεως. Αφού τους επικαλεστούμε, το μόνο πού θα κάνουν είναι να επέμβουν και να μας σώσουν. Άρα, δεν είναι μόνο ότι απαιτούμε εμπειρίες πού τις χρειαζόμαστε, αλλά ακόμα κι αυτούς τους ίδιους τους Πατέρες, όταν τους έρεθίζωμε, τους έχομεν αληθινούς συμπαραστάτες και αρωγούς. Κοιτάξετε και ο Θεός τί λέει διά του στόματος του Δαβίδ· «επικάλεσαί με έν ήμερα θλίψεως και έξελούμαι σε». Αυτό τό ίδιο μυστικά μας φωνάζουν και οι Πατέρες μας. «Επικαλέσασθε ημάς έν ήμερα θλίψεως και έξελούμεθα υμάς». Όταν εμείς μελετάμε τα έργα τους με ζήλο και τους τιμούμε με σεβασμό, αγάπη και ευλάβεια, τί άλλο θα κάνουν παρά να επέμβουν; Μια γνωστή γυναικούλα ευσεβής, πού έκλαιε για το άρρωστο παιδί της, είδε στον ύπνο της τον Άγιο Ευθύμιο και της λέει: «Γιατί δεν το φέρνεις το παιδί σου στο ναό μου να το θεραπεύσω;» Και το αξιοσημείωτο είναι, ότι, ποτέ δεν επικαλέστηκε αυτόν τον Άγιο γιατί δεν ήξερε ότι υπάρχει- και πάει ο Άγιος Ευθύμιος και την ερεθίζει να τον παρακάλεση από πατρικόν ενδιαφέρον. Εάν και μη επικαλούμενοι, για τον λόγο της συμπαθείας, επεμβαίνουν ακόμα και σε απίστους, πόσο μάλιστα αν τους επικαλούμαστε επίμονα!.

Εμείς δεν είμεθα ούτε Επίσκοποι, ούτε ίεροκύ-ρηκες, αλλά ταπεινοί μοναχοί. Δεν είναι πρέπον να διαβάζωμεν αυτά τα όποια αρμόζουν στην μοναχική μας ιδιότητα; Με την επαφή λοιπόν πού έχομε με τους Πατέρες μελετώντας τα συγγράμματα τους, να δίνομε τήν ευκαιρία να επεμβαίνουν και να φωτίζουν τον νού μας να κατανοήσωμε τον πνευματικό νόμο. Επίσης απωθούν τον διάβολο και τους πειρασμούς πού μας προκαλεί. Μην χάνετε τον χρόνο σας άσκοπα, ασχολούμενοι με κείμενα πού δεν έχουν σχέση με την ερμηνεία της θείας αποκαλι;ψεως. Μόνο τα πατερικά κείμενα μας ερμηνεύουν σωστά το περιεχόμενο της Γραφής. Πρέπει δε να ξέρετε και τούτο: Ότι η Γραφή είναι βιβλίο «κατεσφραγισμένον σφραγίσιν επτά». Χωρίς αγιότητα δεν ερμηνεύεται. Απόδειξη τρανή είναι το ότι οι μεγαλύτερες πλάνες πού μαστίζουν σήμερα την κοινωνία και διαίρεσαν την Εκκλησία σε χίλια κόμματα, από την Γραφή πήγασαν. Όχι ότι φταίει η Γραφή, αλλά αιτία είναι ο εγωισμός και η βλακεία του ανθρώπου. Εκείνος ο όποιος μπαίνει με εγωισμό μέσα στην Γραφή, σε αυτόν η Χάρις δεν αποκαλύπτει. Όπως και ο Άπόστολος Παύλος πολύ σωστά τονίζει: «Επειδή ούκ έδοκίμασαν τον Θεό έχειν έν επιγνώσει, παρέδωκεν αυτούς ο Θεός είς αδόκιμο νουν, ποιείν τα μη καθήκοντα» και πάλιν, ο Θεός του αιώνος τούτου έτύφλωσε τα νοήματα των απίστων είς το μη αύγάσαι αυτοίς τον φωτισμό του Ευαγγελίου της δόξης του Χριστού, ός έστ(ν είκών του Θεού»· διότι ακριβώς ξεκίνησαν με βάση το εγώ. Εκεί πού υπάρχει αυτή η κατάρα πού λέγεται ΕΓΩ, εκεί ο Θεός δεν έρχεται. Ο Θεός έρχεται εκεί πού υπάρχει ταπείνωση και πραότης και παράκληση. «Ο πράος και ταπεινός τη καρδία» Ιησούς μας, σε αυτούς πού τον μιμούνται, σε αυτούς και αποκαλύπτεται. Ας ευχηθούμε, η μελέτη των πατερικών κειμένων να γίνη μια γέφυρα, διά της οποίας θα οδηγηθούμε «από γής προς ουρανόν». Άμήν.

Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελος - Αρχαιολόγος Τα αγιορειτικά μετόχια ως συντελεστές ιδρύσεως νέων χωριών στην Χαλκιδική χερσόνησο

Απὸ τα σημερινά χωριὰ της Χαλκιδικής χερσονήσου, τα εννέα (9) προέρχονται από την μακροχρόνια μετάλλαξη των παροίκων – καλλιεργητών αγιορειτικών μετοχίων, σε ελεύθερους ιδιοκτήτες των μετοχιακών εκτάσεων. Παραθέτω κατάλογο των χωριών αυτής της κατηγορίας, με τα διαδοχικὰ ονόματά τους και το όνομα της πρώην ιδιοκτητρίας Μονής, στον οποίον δεν συμπεριλαμβάνονται τα χωριὰ που προϋπήρχαν και μετέπεσαν στην κατηγορία των μετοχίων.

Μετόχι Μονής Αγίου Παντελεήμονος, Καλλιθέα Χαλκιδικής (1960).

Νεακίτου – Νικήτη (Μονὴ Ξενοφώντος)
Άγιος Νικόλαος (Μονὴ Ξενοφώντος)
Κάμενα – Γομάτου – Γομάτι (Μονὴ Γομάτου, Μονὴ Μεγίστης Λαύρας)
Άκανθος – Ερισσός – Ιερισσός(;) (Μονὴ τοῦ Κολοβού, Μονὴ Ιβήρων)
Ραλίγκοβη – Λιαρίγκοβη – Αρναία (Μονὴ Κασταμονίτου)
Πολύγυρος- Πολύγερος-Πολύγυρος (Μονὴ Πολυγύρου, Μονὴ Ιβήρων)
Σερμύλη – Ερμύλια – Καλύβια – Ορμύλια (Μονὴ Μεγίστης Λαύρας)
(χωρίον του) Σωτήρος – Βατοπέδι (Μονὴ Βατοπεδίου)
Περιστερά (Μονὴ Περιστερών, Μονὴ Μεγίστης Λαύρας)

Μετόχι Μονής Ξηροποτάμου, Σάρτη Σιθωνία.

Απὸ τα προσφυγικὰ χωριά, τα οποία ιδρύθηκαν στην Χαλκιδικὴ κατά την δεκαετία του 1920, τα εικοσιτρία (23) εγκαταστάθηκαν σε αγιορειτικὲς μετοχιακὲς εκτάσεις. Παραθέτω κατάλογο των χωριών αυτής της κατηγορίας, με τα διαδοχικὰ ονόματά τους και το όνομα της πρώην ιδιοκτητρίας Μονής του χώρου στον οποίον εγκαταστάθηκε ο νέος οικισμός.

Άγιος Παύλος (Μονὴ Αγίου Παύλου)
Νέα Ηράκλεια (Μονὴ Αγίου Παύλου)
Στόμιον – Τσαλὶ Μετόχι – Νέα Καλλικράτεια (Μονὴ Ξενοφώντος)
Βουλγάρικο – Σέρβικο – Σωζόπολη (Μονὴ Χελανδαρίου)
Σουφλάρι – Νέα Τρίγλια (Μονή Βατοπεδίου)
Βολβός – Καραμάνι – Νέα Πλάγια (Μονὴ Ιβήρων)
Βολβός – Ρούσσικο – Νέα Φλογητά (Μονὴ Ἁγ. Παντελεήμονος)
Άνω Βολβός – Ζωγράφου (Μονὴ Ζωγράφου)
Κατακαλή – Διονυσίου (Μονὴ Διονυσίου)
Κασσάνδρεια-Πόρτες-Καπού Μετόχι-Νέα Ποτίδαια (Μονὴ Δοχειαρίου)
Άγιος Παύλος – Νέα Φώκαια (Μονὴ Αγίου Παύλου)
Ρούσσικο- Νερόμυλος- Μάλτεπε- Καλλιθέα (Μ. Αγ. Παντελεήμονος)
Βατοπέδι (Μονὴ Βατοπεδίου)
Βόζενα – Μεταμόρφωση (Μονή Διονυσίου)
Μπαλαμπάνι – Νέος Μαρμαράς (Μονὴ Γρηγορίου)
Καλαμίτσι (Μονὴ Διονυσίου)
Σάρτης – Αφησιά – Σάρτη (Μονὴ Ξηροποτάμου)
Περιγαρδίκεια – Άγιος Δημήτριος – Πυργαδίκια (Μονὴ Δοχειαρίου)
Ιβηρίτικο – Γομάτι μετὰ την καταστροφὴ του 1932 (Μονὴ Ιβήρων)
Οζόλιμνος – Ξηροποταμινό – Ξηροποτάμου (Μονὴ Ξηροποτάμου)
Λαδιάβα – Πρόβλακας – Νέα Ρόδα (Μονὴ Βατοπεδίου)
Προσφόριον – Πύργος – Ουρανόπολη (Μονὴ Βατοπεδίου)
Αμμουλιανή (Μονὴ Βατοπεδίου)

Η σκήτη της Βέροιας

Η ιστορία του μοναχισμού στην περιοχή της Βέροιας και ειδικότερα στη Σκήτη της Βέροιας, που αργότερα είναι γνωστή και ως μονή αφιερωμένη στον Τίμιο Πρόδρομο, χτισμένη λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης και σε δύσβατη περιοχή της δεξιάς όχθης του Αλιάκμονα, είναι συνδεδεμένη με τη μορφή ενός τοπικού αγίου, του οσίου Αντωνίου. Η χρονική τοποθέτηση της δράσης του παραμένει σκοτεινή, καθώς ο βίος του σε τρεις παραλλαγές, οι οποίες περιέχονται στον κώδικα 83 της μονής Φιλόθεου του Αγίου Όρους, παραμένει ουσιαστικά αδημοσίευτος. Στην πρώτη παραλλαγή και κατά τα φαινόμενα την παλαιότερη, δημιούργημα ενός ανωνύμου επισκόπου Καστοριάς, ο Αντώνιος φαίνεται να είχε επιλέξει ως τρόπο άσκησης αυτόν που ακολούθησαν οι αρχαιότεροι πατέρες του Αγίου Όρους, όπως ο Πέτρος Αθωνίτης (9ος αιώνας).

Στο κείμενο σημειώνεται ως τόπος άσκησης του οσίου ένα όρος κοντά στη Βέροια, χωρίς να μνημονεύεται οργανωμένη μοναστική κοινότητα εκεί και τονίζεται ότι η λατρεία του οσίου γινόταν στο ναό της Θεοτόκου Καμαριωτίσοης, μέσα στη Βέροια, όπου είχε αποτεθεί το ιερό λείψανο. Αντίθετα σε μια δεύτερη και μεταγενέστερη παραλλαγή του βίου, δημιούργημα μοναστικών κύκλων, ο Αντώνιος προβάλλεται ως μοναχός που έζησε ασκητικά μέσα σε σπήλαιο, αφού έλαβε την ευλογία του ηγουμένου μιας μονής που υπήρχε στον τόπο εκείνο.

Ο όσιος Αντώνιος

Τη μοναδική και καίρια απάντηση στο ερώτημα, πότε έζησε ο όσιος Αντώνιος, αποδίδει η παράστασή του στο ναό της Παλιάς Μητρόπολης της Βέροιας, όπου εικονίζεται γυμνός με ένα ιμάτιο να τυλίγει το σώμα του, με ακατάστατα μαλλιά και γένεια και την ιστορική πλέον επιγραφή,

Ο όσιος Αντώνιος ο διά Χριστόν σαλός, ο Βερροιώτης. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών στο διάστημα 1215/6 – 1224/5, η αναφορά του οσίου ως σαλού και η αθησαύ¬ριστη μαρτυρία του Ζώτου – Μο¬λοσσού (τέλη 19ου αι.) ότι είδε Ακολουθία του οσίου, χρονολογημένη στα 1050, καθιστούν πιθανή την υπόθεση ότι ο όσιος Αντώνιος έζησε τον 10ο, το πολύ στις αρχές του 11ου αιώνα. Υποτίθεται ότι μετά την κοίμηση του οσίου, ο χώρος άσκησής του αποτέλεσε πόλο έλξης για άλλους μοναχούς.

Η περιοχή της Σκήτης είναι διάσπαρτη από φυσικά κοιλώματα και σπήλαια, όπου έχουν εντοπισθεί λείψανα εγκατάστασης. Πάντως, για πρώτη φορά, στις αρχές του 14ου αιώνα, αναφέρεται ότι η Σκήτη ήταν οργανωμένη με αφορμή την εμφάνιση εδώ του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο Παλαμάς είχε εγκαταλείψει στα 1326 τη Λαύρα του Αγίου Όρους εξαιτίας τουρκικών επιδρομών και επέλεξε ως χώρο ησυχίας τη Σκήτη της Βέροιας. Οι διασυνδέσεις του με τη Βέροια είναι φανερές από το ότι εγκατέστησε εκεί τις αδελφές του σε γυναικεία μονή της πόλης, αλλά και από τη σχέση που διατήρησε με τον ιερομόναχο Ιγνάτιο Καλόθετο, ιδρυτή της μονής του Σωτήρος Χριστού (1314/5) στη Βέροια. Ο λαυριώτης Καλόθετος, όπως και ο Παλαμάς τοποθετήθηκε αργότερα ως ηγούμενος της μονής Σωσθενίου στην Κωνσταντινούπολη, όπου κατέφυγε και ο Παλαμάς το 1341, σε φίλιο προφανώς περιβάλλον. Κατά την παραμονή του στη Σκήτη ο Παλαμάς φρόντισε για την ίδρυση φροντιστηρίου (μονής).

Λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αι. βρίσκουμε στη Σκήτη, της Βέροιας τον όσιο Αθανάσιο τον Με¬τεωρίτη, πριν από την ίδρυση του Μεγάλου Μετεώρου. Από το Βίο του οσίου Θεοδοσίου από το Τύρναβο της Βουλγαρίας συνάγεται ότι περί τα μέσα του 14ου αιώνα η Σκήτη βρισκόταν σε μεγάλη ακμή.

Ο όσιος Διονύσιος

Το 1523 μία άλλη λαμπρή προσωπικότητα της μακεδονικής γης, ο όσιος Διονύσιος, μετέπειτα κτίτορας της κατά τον Όλυμπο μονής της Αγίας Τριάδος, εμφανίζεται στη Σκήτη μεριμνώντας για την ανακαίνιση του κεντρικού ναού της. αφιερωμένου στον Τίμιο Πρόδρομο. Δεύτερη και πολύ ουσιαστική πράξη του υπήρξε η μετατροπή του ασκητικού έως τότε βίου σε κοινοβιακό. Από αυτήν την άποψη ο όσιος Διονύσιος μπορεί να θεωρηθεί ο ιδρυτής της μονής του Τιμίου Προδρόμου πλέον. Προς τα τέλη του 16ου αιώνα με τη μονή συνδέεται και ο όσιος Θεοφάνης ο Νέος, πολιούχος της Νάουσας.

Έγγραφα

Μερικά έγγραφα του 17ου και 18ου αιώνα αναφέρουν πλέον τη μονή ως πατριαρχική και σταυροπηγιακή. Από τα τέλη του 18ου αιώνα αρχίζει η παρακμή. Στο διάστημα 1787-1792 ο ηγούμενος Κάλλιστος ζητεί την οικονομική ενίσχυση της Αικατερίνης Β΄ της Ρωσίας, ώστε να απομακρυνθούν οι Τούρκοι, οι οποίοι είχαν μετατρέψει τον ιερό χώρο σε «εστιατόριον, βυρσοδεψείον και παντός μολυσματικού και βρωμερού κέντρον». Στα 1819 εκποιούνται τα περιουσιακά στοιχεία της μονής από τους Τούρκους και το 1822, με την Επανάσταση της Μακεδονίας, καταστρέφεται πλήρως από τον Λουμπούτ πασά. Από τότε δεν στάθηκε δυνατό να ορθοποδήσει.

Η βιβλιοθήκη της διασκορπίστηκε και μερικά βιβλία διασώθηκαν με την φροντίδα των άστεγων μοναχών σε χωριά των Πιερίων. Σήμερα, μετά την καταστροφή, εκτός από το παρεκκλήσιο της Μεταμορφώσεως, κτισμένο στο νοτιοδυτικό πέρας του περιβόλου, το οποίο χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, με τοιχογραφίες φθαρμένες από φωτιά, τίποτε ιδιαίτερο δεν δηλώνει την παλαιότητα και την λαμπρή ιστορία της Σκήτης. Το τοιχογράφητο καθολικό, που ανακτίσθηκε μετά το 1822 ως απλή τρίκλιτη βασιλική, αλλά και τα υπόλοιπα κτίσματα, δεν παρέχουν κάποια αισθητική αξιώσεων. Μένουν μόνον οι εικόνες του τέμπλου, με παραστάσεις όλων των αγίων που έζησαν εδώ, για να θυμίζουν συγκινητικά την αλλοτινή πνευματική λαμπρότητα του χώρου. Κατά τ’ άλλα η υπέροχη θέα της μονής προς τα βράχια της απέναντι όχθης του Αλιάκμονα παραμένει δελεαστικά όμοια, όπως στην εποχή των μεγάλων ασκητών.

(Πηγή: Η Καθημερινή. «Επτά ημέρες»- αφιέρωμα: Τα Μοναστήρια της Μακεδονίας, 14 Απριλίου 1996, σ. 26)

Ιωσήφ Βατοπαιδινός - Γέροντας Περί της εν Χριστώ αναστροφής

Εμείς διά πίστεως βαδίζουμε και όχι δι’ είδους, όπως πάντοτε τονίζουμε. Και, παρούσης της πίστεως, φυσικά δεν χρειάζεται κάτι άλλο. Παρ’ όλα αυτά δεν καταργείται η δύναμη της γνώσεως και της λογικής η οποία πηγάζει από την ανθρώπινη προσωπικότητα. Τώρα αυτό που υπενθυμίζω είναι για να δώσω βαρύτητα στο θέμα της εν Χριστώ αναστροφής, η οποία εξαρτάται από το δικό μας έλεγχο. Γι’ αυτό βλέπετε, πέραν των όσων η Γραφή μάς παραγγέλλει, τα οποία ανήκουν στην μεταφυσική και ενεργούνται διά της πίστεως, μας λέει ο Παύλος να προσέξουμε και το θέμα της αναστροφής. «Ό,τι είναι αληθινό, σεμνό, δίκαιο, καθαρό, αξιαγάπητο, καλόφημο, ό,τι έχει σχέση με την αρετή και είναι άξιο επαίνου, αυτά να έχετε στο μυαλό σας»(Φιλ. 4, 8) και τα τόσα άλλα τα οποία υπάγονται στον κώδικα της αναστροφής της περιεκτικής ηθικής.

Άρα, αναπολόγητος καθίσταται ο άνθρωπος όταν προβάλλει προφάσεις ότι δήθεν τα αγνοεί, διότι δεν τα διδάχθηκε. Έχει δύναμη η φύση μας, από απόψεως της λογικής ικανότητάς της, να επιλέξει και να προτιμήσει· και είναι αυτό που αναφέρει ο Παύλος, όταν κάνει την ανατομία του «κατ’ ενέργειαν νόμου της αμαρτίας», ο οποίος αναφέρει κάτι σχετικό που είναι πάρα πολύ βοηθητικό για μας. Είναι το εξής: Φυσικά δεν θα πω απόλυτα το κείμενο αλλά το νόημα. «Εγώ αποφασίζω μόνος μου και επιλέγω την τροπή μου προς το καλό και το προτιμώ και το προγραμματίζω· όταν αποφασίσω να το βάλω σε ενέργεια, τότε βλέπω εντός μου άλλο νόμο «αντίθετο στο νόμο του νου μου» και με πείθει  «να κάνω το κακό που δεν θέλω» και «το καλό που θέλω δεν το βρίσκω». Εδώ μας παριστάνει τη δύναμη της επιλο­γής, τη δύναμη της ελευθερίας που έχει ο άνθρωπος, ούτως ώστε να επιλέγει το καλό· και όχι μόνο να το επιλέγει, αλλά και να επιμένει στην κατάκτησή του μαχόμενος με τις αντίθετες δυνάμεις.

Αυτό το τονίζω και πάλι, γιατί η αναστροφή, ιδίως στις σημερινές μέρες, για μας είναι ένας από τους απαραίτητους παράγοντες, για τον εξής λόγο: Επειδή «εμείς είμαστε η ευωδία του Χριστού που προσφέρεται στον Θεό», όπως λέει ο Παύλος «και για όσους βαδίζουν στη σωτηρία και για όσους βαδίζουν στην απώλεια. Για τους τελευταίους είναι μυρωδιά που προέρχεται από το θάνατο και δίνει το θάνατο· για τους άλλους είναι άρωμα που προέρχεται από τη ζωή και δίνει ζωή»(Β΄ Κορ. 2, 15-16). Αυτό σήμερα ισχύει περισσότερο από κάθε άλλη φορά, επειδή βλέπετε η αλήθεια, η πραγματικότητα έχει πολύ αμαυρωθεί και η πλάνη έχει επικρατήσει. Εμείς, οι αριθμη­τικά ελάχιστοι πιστοί, είμαστε υποχρεωμένοι να σηκώνουμε τον σταυρό της υπόλοιπης ανθρωπότητας. Διότι δεν είναι δυνατόν να επανέλθει ο Θεός Λόγος και να επαναλάβει το δράμα της κενώσεώς Του.

Αυτό άπαξ έγινε. Συνεχίζεται μέσω των μελών της Εκκλησίας που είμαστε εμείς. Οι σημερινοί άνθρωποι, που στην πλειο­ψηφία δυστυχώς πλανούνται, πρέπει κάτι να δουν. Και ιδίως σήμερα που πλήθυναν τα λόγια, ο κόσμος τα έχει όλα αηδιάσει και ζητάει αποδείξεις. Άρα πάντοτε είναι επωφελής η ηθική προσεκτική ζωή από μέρους μας. Τώρα όμως επιβάλλεται περισσότερο, γιατί με τον τρόπο αυτό εκπληρώνουμε την αποστολή μας. «Πορευθέντες, λέει ο Ιησούς μας, μαθητεύσατε πάντα τα έθνη». Πού θα πορευθούμε σήμερα να πάμε να βρούμε τα έθνη και να τα διδάξουμε με τη γλώσσα; Τώρα και με τη γλώσσα ακούουν και με τα τηλεοπτικά μέσα πληροφορούνται και με τις τηλεοράσεις βλέπουν, αλλά δεν φτάνει αυτό. Εκείνο που χρειάζεται να γίνει είναι να δουν σήμερα οι άνθρωποι εφαρμοσμένο πρακτικά το ευαγγέλιο. Δεν θα το δουν πουθενά, παρά μόνο στους πιστούς χριστια­νούς. Αληθινοί πιστοί στην πραγματικότητα σήμερα είναι ιδιαίτερα οι μοναχοί. Διότι, σαν κατ’ εξαίρεσιν επιλεγμένοι σ’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, στο να ακολουθήσουν τον Ιησού μας, είναι η μόνη μερίδα που της παρέχονται οι προϋποθέσεις στο να πετύχει περισ­σότερο την εφαρμογή του ευαγγελίου.

Γι’ αυτό σήμερα, όπως και άλλοτε σας έχω ενθυμήσει, είναι αυτό αναγκαίο, με την καλή αναστρο­φή την οποίαν είμαστε υποχρεωμένοι να κρατούμε και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερο κόπο, διότι ακριβώς το θέμα της συμπεριφοράς είναι καθήκον. Όταν τηρούμε αυτό το καθήκον, ταυτόχρονα επιτελούμε και ένα τεράστιο έργο αποστολής, διότι δίνουμε αφορμές σ’ εκείνους που ζητούν να γνωρίσουν, ότι πράγματι ο Ιησούς Χριστός και παλαιά και τώρα, και χθες, και σήμερα, και αύριο, είναι ο ίδιος. Απόδειξη ότι και σήμερα ακόμη, στη σύγχυση αυτής της αρνήσεως, έχει πιστούς οπαδούς και άρα το ευαγγέλιο δεν είναι μυθοπλασία, ούτε ανθρώ­πινο κατασκεύασμα, ούτε σύστημα κοινωνικό, αλλά είναι η αιώνια αποκάλυψη του Θεού που πάντοτε ευρίσκεται εφαρμοσμένη.

Το θέμα της αναστροφής μπορεί και μόνο η λογική να το παραστήσει, να το επιλέξει, να το προβάλει και να το τελειώσει. Εμείς όμως ποτέ δεν μένουμε μόνοι με την προαίρεση και τη λογική. Μαζί μας είναι η θεία Χάρις που τόσες φορές έχουμε γευθεί. Σ’ αυτό επιμένω, διότι παρακολουθώ καμιά φορά να προκαλείται κάποιος πνευματικός νυσταγμός. Αυτός ο νυσταγμός είναι κατακριτέος και δεν επιτρέπεται, επειδή με την καλή μας αναστροφή μπορούμε να προβάλουμε το ευαγγέλιο και να ωφελήσουμε τον πλησίον μας. Με την ράθυμη όμως ζωή μας, παραβιάζεται η καλή αναστροφή και μπορούμε να βλάψουμε. Παρ’ όλο που δεν υπάρχει θέμα τέτοιο κατά τη λογική, εν τούτοις, οι ασθενείς το βρίσκουν ως πρόφαση.

Επικίνδυνος απομάκρυνσις από την οδόν των Αγίων Πατέρων

Τοῦ κ. Ἰωάννου Τάτση, Θεολόγου

"...Οἱ «προοδευτικοὶ» τοὺς λένε ἀκραίους... παραδοσιόπληκτους, ''φανατικούς'', θρησκοφασίστες, ἰδιόρρυθμους, ἀνυπάκουους στὴν ἐκκλησιαστική τους ἀρχή, ἀλλὰ 
ἐκεῖνοι θαρρετὰ γιὰ τὴν ἀγάπη Τοῦ Χριστοῦ συνεχίζουν..."

ΠΟΡΕΙΑ ἐπικίνδυνη καὶ καταστροφικὴ διαγράφεται τὰ τελευταῖα χρόνια σὲ πολλοὺς τομεῖς τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀφήσαμε τὴν πεῖρα τῶν ἁγίων πατεράδων μας καὶ πορευόμαστε σὲ ἀτραποὺς σκοτεινές...

Ἡ παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ κατατρώει τὰ σπλάχνα τῆς Ἐκκλησίας μας. Οἱ αἱρέσεις δὲν καταδικάζονται συνοδικῶς καὶ ὅσοι μὲ πόθο καὶ ἀγάπη κοσμικὴ προσεγγίζουν τοὺς αἱρετικοὺς καὶ γίνονται ἕνα μὲ αὐτούς, αὐτοπροσδιορίζονται ὡς ἀληθινοὶ χριστιανοί. Κατηγοροῦν μάλιστα ὅσους τοὺς ἀντιστρατεύονται ὡς φανατικοὺς καὶ ''ἀκραίους''...

Τὴν ἀντιαιρετικὴ δράση καὶ διδασκαλία τῶν Πατέρων ἀντικατέστησε
ἡ ἀγαπολογία καὶ οἱ ἀτέρμονες διάλογοι.. τὰ συνέδρια μετὰ πλουσίων γευμάτων, οἱ φιλοφρονήσεις καὶ οἱ συμπροσευχὲς μὲ τοὺς αἱρετικούς, ἡ διαχριστιανικὴ καὶ διαθρησκειακὴ προσέγγιση καὶ κατανόηση. 

Οἱ Σύνοδοι τῶν Ἐκκλησιῶν δὲν ἀσχολοῦνται μὲ τὰ τῆς πίστεως οὔτε καταδικάζουν αἱρέσεις. 

Οἱ σφεντόνες τοῦ πνεύματος ἔμειναν πλέον χωρὶς λάστιχα καὶ αὐτοί,ποὺ εἶχαν χρέος νὰ διαφυλάσσουν τὸ ποίμνιο ἔπιασαν φιλίες μὲ τοὺς βαρεῖς λύκους.Οἱ νέοι πέφτουν στὰ δίχτυα παραθρησκευτικῶν ὀργανώσεων καὶ σεκτῶν, χάνουν τὴν σωματικὴ καὶ πνευματική τους ὑγεία καὶ δὲν βρίσκουν τὴν ὁδὸ τῆς σωτηρίας. Περιπλανῶνται στὰ ὄρη τῆς ἁμαρτίας, τῆς ἄγνοιας, τῆς κοσμικῆς ἐπιφανειακῆς ζωῆς καὶ δὲν βρίσκεται ὁ ποιμένας, ποὺ θὰ τοὺς ἀναζητήσει.

Οἱ Μητροπόλεις ἱδρύουν Μὴ Κυβερνητικὲς Ὀργανώσεις καὶ ἀσκοῦν φιλανθρωπία μὲ τὶς ἐπιδοτήσεις καὶ ἐπιχορηγήσεις τοῦ Κράτους.

Οἱ ποιμένες συναντῶνται εὐκαίρως ἀκαίρως καὶ συζητοῦν γιὰ τὸ νέο Μητροπολιτικὸ μέγαρο, τὸ νέο αὐτοκίνητο ἢ τὸ καινούργιο κινητὸ τηλέφωνο εὐφραινόμενοι ἀπὸ τὴν ἑορταστικὴ τράπεζα τοῦ ἀδελφοῦ Συνεπισκόπου. 

Γιὰ τὸ ποίμνιο λόγος οὐδείς. Τὰ τῆς πίστεως ἐγκαταλελειμμένα εἰς χεῖρας τοῦ Πατριάρχου, ὁ ὁποῖος στέφεται μὲ λόγους ἐγκωμίων, ὅταν ἐπισκεφθεῖ τὴν Μητρόπολή μας.

Ἡ πεῖρα τῶν Πατέρων περνάει ἀπὸ τὸ κόσκινο τῆς δικῆς μας ἐκκοσμικευμένης ζωῆς, τῆς χαλαρῆς πνευματικῆς μας κατάστασης καὶ ὡς γνήσιοι μεταπατερικοὶ θεολόγοι μεγάλου βεληνεκοῦς ἀνερυθρίαστα ἀμφισβητοῦμε τοὺς ἁγίους, τοὺς «καταγγέλλουμε» γιὰ ἀντιδυτικισμό, ἀντιφεμινισμό, ὑπερβολὲς καὶ σκληρότητα ἀπέναντι στοὺς ἀδελφούς μας αἱρετικούς. Δὲν τοὺς ἔχουμε πιὰ ἀνάγκη. Τοὺς ξεπεράσαμε. Εἴμαστε πολὺ πιὸ μπροστὰ ἀπὸ αὐτούς. ''Ἐμεῖς ζοῦμε τὸ παρόν.''

Ἂν κάποια ἀπὸ αὐτά, ποὺ εἶπαν, ἔχουν συνάφεια μὲ τὸ δικό μας κόσμο, ἂς τὰ δεχτοῦμε. Ἂν ὅμως «δὲν μᾶς κάνουν», τί μᾶς ἐμποδίζει νὰ τὰ ξεπεράσουμε καὶ νὰ τὰ ἀρνηθοῦμε;

«Ἀλλάζουμε τὰ φῶτα» στὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, γιὰνὰ ξεφύγουν
οἱ νέοι μας ἀπὸ τὸν κατηχητισμό... Ὡς πότε θὰ ἔχουμε κλειστὰ τὰ μυαλὰ τῶν παιδιῶν, ὅπως τόσα χρόνια ἔκαναν ἐκεῖνα τὰ παρωχημένα πλέον κατηχητικά; Ἦρθε ὁ καιρὸς νὰ ἀνοιχτοῦμε στὸν ἄλλον, τὸν ξένο, τὸν ἀλλόθρησκο, τὸν ἑτερόδοξο καὶ νὰ τοῦ ποῦμε ὅτι εἶναι ἀδελφός.  
Τί κι ἄν πιστεύει σὲ ἄλλο θεό; 

Ὅλες οἱ θρησκεῖες, ὅλοι οἱ θεοὶ εἶναι σεβαστοί! Ἂς σωπάσουν πλέον οἱ ἀντιπαπικοὶ Πατέρες. Ἂς μὴ ἀκουστεῖ ξανὰ ἡ φωνὴ τοῦ πατρο-Κοσμᾶ ἡ ἐλέγχουσα τὸν Πάπα.

Ἂς τεθοῦν στὸ περιθώριο οἱ διδασκαλίες τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ οἱ ἀγῶνες τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ. 

Τώρα οἰκοδομεῖται ἡ ἀληθινὴ ἀγάπη! Ἡ ἀγάπη μεταξὺ ὅλων τῶν ἀνθρώπων τῆς γῆς ἀνεξαρτήτως θρησκείας καὶ πίστης! Ἂς μὴ μᾶς χωρίσει πλέον καμιὰ διχαστικὴ πατερικὴ φωνὴ καὶ οἱ Σύνοδοι ἂς τεθοῦν στὴν ὑπηρεσία τῆς καταλλαγῆς. Τὰ ἐμπόδια ὅλα ἂς ἀρθοῦν ἀπὸ τὴ μέση. Οἱ Κανόνες τῶν Συνόδων ἂς ἀναθεωρηθοῦν. Οἱ Πατέρες μὲ νέο πνεῦμα καὶ πνοὴ ἂς ἀναγνωστοῦν καὶ μεταπατερικὰ ἂς κριθοῦν. Οἱ ἀντιδρῶντες ἂς καθαιρεθοῦν ἢ μὲ κάθε τρόπο στὸ περιθώριο ἂς τεθοῦν. Εἶναι θεμιτὲς οἱ ἀπειλές, ἂν πρέπει κάποιοι ἐνοχλητικοὶ νὰ πάψουν νὰ μιλοῦν. Ἂν δὲν μποροῦν ἀκόμη τὸ ρυθμὸ τῆς σύγχρονης ζωῆς νὰ ἀντιληφθοῦν, ἂν κολλημένοι στὴν παράδοση παραμένουν, τοὺς πρέπει ἡ ἀπομόνωση καὶ ἡ ἀπόρριψη.

Κι ὅμως ὑπάρχουν κάποιοι, ποὺ σὲ ὅλα τοῦτα ἀντιδροῦν. 

Καλόγεροι ποὺ πῆραν τὰ βουνὰ...

καὶ νυχθημερὸν τραβοῦν τὸ κομποσχοίνι τους μὲ πόνο γιὰ τοὺς ἄλλους. 

Ἐπίσκοποι μακριὰ ἀπὸ τὰ κέντρα ἀποφάσεων, πρεσβύτεροι καὶ μοναχοὶ καὶ κάποιοι ἀκόμη λαϊκοὶ μὲ θάρρος, χωρὶς φόβο μπροστὰ στὶς ἀπειλές, ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσι κατὰ τὸ δυνατόν, ἀντιστέκονται μὲ κάθε τρόπο. Γράφουν, μιλοῦν, ἀφυπνίζουν τὸν λαό, τὴν πατερικὴ πεῖρα μεταδίδουν, τὶς ἐπισκοπικὲς ἐκτροπὲς στηλιτεύουν, τὴν κοσμικότητα ἀποδοκιμάζουν. Μπαίνουν στὰ σπίτια τῶν πονεμένων, τῶν ἀσθενῶν, μπαίνουν στὶς φυλακὲς καὶ τὰ νοσοκομεῖα, μιλοῦν μὲ ἀγάπη στοὺς μαθητὲς στὰ σχολεῖα, προσεύχονται, ἀγωνίζονται, ἀγρυπνοῦν καὶ ἀγωνιοῦν. 

Δίνουν ἀπὸ τὰ δικά τους, μεταδίδουν τὴν πεῖρα τῶν Ἁγίων, βαπτίζουν ὀρθοδόξους τοὺς αἱρετικούς, καλοῦν στὴ σωτηρία τοὺς πλανηθέντες.

Οἱ «προοδευτικοὶ» τοὺς λένε ἀκραίους, παραδοσιόπληκτους, φανατικούς, θρησκοφασίστες, ἰδιόρρυθμους, ἀνυπάκουους στὴν ἐκκλησιαστική τους ἀρχή, ἀλλὰ ἐκεῖνοι θαρρετὰ γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ συνεχίζουν.

Τὸ πλοῖο κλυδωνίζεται. Κάποιοι ρέγχουν ξαπλωμένοι στὸ ἀμπάρι του, κάνοντας πὼς δὲν καταλαβαίνουν τὴν τρικυμία. Θὰ πρέπει νὰ πεταχτοῦν στὴν τρικυμισμένη θάλασσα. Τότε τὸ πλοῖο θὰ πορευτεῖ γαλήνια. Καὶ ἐκεῖνοι ἴσως μάθουν νὰ μὴ νοιάζονται πλέον γιὰ τὴν ξεραμένη κολοκύνθη τῆς ματαιοδοξίας τους, ἀλλὰ γιὰ τὸν πεινῶντα γιὰ νινευϊτικὴ μετάνοια καὶ σωτηρία λαό.


Ορθόδοξος Τύπος, 21/6/2013 

Η παλικαρίσια παρέμβαση του π. Θεοδώρου Ζήση στην Ημερίδα για τις Ισλαμι...

Η παλικαρίσια παρέμβαση του π. Θεοδώρου Ζήση και η στάση του Θεσ/νίκης κ. Ανθίμου στην Ημερίδα για τις Ισλαμικές σπουδές [ΒΙΝΤΕΟ 2014]

Μπράβο πατέρα Θεόδωρε, συγχαρητήρια. Μας εντυπωσιάσατε για ακόμα μια φορά. Τέτοιος ηρωισμός δεν μπορεί παρά να πηγάζει από Την Χάρη Του Κυρίου μας! Είστε πλημμυρισμένος από Αυτήν!

Είναι φορές που ο νους δεν μπορεί να χωρέσει τα θαύματα του Χριστού που φανερώνονται στις ημέρες μας μέσα από τους ταπεινούς υπηρέτες του Λόγου και αγίους λευΐτες του ιερού θυσιαστηρίου. Ναι πάτερ Θεόδωρε, όσοι σας άκουσαν στην παρέμβασή σας το ομολογούν. Δεν ξανασυνάντησαν τέτοια γενναιότητα και τόση αντρειοσύνη. Είστε η ελπίδα των αντιοικουμενιστών ιερέων και όλων των αγωνιστών χριστιανών.

Αναρτήθηκε από Κατάνυξις Ιστολόγιο στις 11/27/2014 06:14:00 μ.μ.

Όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων – Λόγος για τη νήψη και τη φύλαξη της καρδιάς. (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, Τόμος Δ΄).

Όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων
Λόγος για τη νήψη και τη φύλαξη της καρδιάς
Όσοι επιθυμείτε σφοδρά ν” αξιωθείτε τη μεγαλόπρεπη θεϊκή φωτοφάνεια του Σωτήρα μας Ιησού Χριστού· όσοι θέλετε να δεχθείτε με αίσθηση μέσα στην καρδιά σας το υπερουράνιο πυρ· όσοι σπεύδετε να επιτύχετε τη συμφιλίωση σας με το Θεό, να τη ζήσετε και να την αισθανθείτε· όσοι απορρίψατε όλα τα πράγματα του κόσμου, για να βρείτε και να αποκτήσετε το θησαυρό που είναι κρυμμένος στον αγρό των καρδιών σας· όσοι θέλετε ν” ανάψουν ολόλαμπρες οι λαμπάδες των ψυχών σας από αυτόν τον κόσμο κι έτσι απαρνηθήκατε όλα τα παρόντα· όσοι θέλετε να γνωρίσετε και ν” αποκτήσετε με πείρα τη βασιλεία των ουρανών που είναι μέσα σας, ελάτε να σας εκθέσω την επιστήμη, ή μάλλον τη μέθοδο, της αιώνιας, ή καλύτερα της ουράνιας ζωής. Η επιστήμη αυτή εισάγει χωρίς κόπο και ιδρώτα τον εργάτη της στο λιμάνι της απάθειας, και δε διατρέχει κανένα κίνδυνο ταραχής ή πλάνης από τους δαίμονες. Τέτοιος φόβος υπάρχει τότε μόνον, όταν λόγω παρακοής ζούμε έξω και μακριά από τη ζωή που σας προτείνω, όπως παλιά ο Αδάμ, που αψήφησε εντελώς την εντολή του Θεού, έπιασε φιλία με το φίδι θεωρώντας το αξιόπιστο, κι έτσι έφαγε κατά κόρον από τον καρπό της απάτης κι έριξε αξιοθρήνητα τον εαυτό του κι όλους τους απο-γόνους του στον πυθμένα του θανάτου, του σκότους και της διαφθοράς.

Επιστρέψετε λοιπόν· ή μάλλον, για να πούμε το πιο αληθινό, ας επανέλθομε, αδελφοί, στους εαυτούς μας, ας αποστραφούμε μια για πάντα τη συμβουλή του φιδιού και την περιφορά μας στα χαμαίζηλα. Γιατί δεν είναι δυνατό να επιτύχομε με άλλο τρόπο τη συμφιλίωση και την οικείωσή μας με το Θεό, αν πρώτα δεν επανέλθομε, ή καλύτερα δεν εισέλθομε στους εαυτούς μας, όσο εξαρτάται από μας. Γιατί θα είναι παράδοξο, ενώ αποχωρίσαμε τους εαυτούς μας από την περιφορά του κόσμου και τις μάταιες μέριμνες, να τον εμποδίζομε ασυγχώρητα από τη βασιλεία των ουρανών που είναι μέσα μας. Γι” αυτό και η αγία μοναχική ζωή έχει ονομαστεί τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών, επειδή δεν μας προξενεί όσα αυτές οι φθαρτές τέχνες και επιστήμες, ώστε να στρέφομε και προς αυτές το νου μας και να τον κατακαλύπτομε μ” αυτές παίρνοντάς τον από τα ανώτερα, αλλά μας υπόσχεται παράδοξα και απόρρητα αγαθά, τα οποία μάτια δεν είδαν κι αυτιά δεν τ” άκουσαν και άνθρωπος δεν τα διανοήθηκε. Ως εκ τούτου, δεν έχομε να παλέψομε μέ όντα από σάρκα και αίμα, αλλά με τις δαιμονικές δυνάμεις, με τους κοσμοκράτορες του σκοτεινού αυτού αιώνα. Αν λοιπόν ο παρών αιώνας είναι σκότος, ας φύγομε απ” αυτόν, απομακρύνοντας από αυτόν και τα νοήματά μας· τίποτε κοινό μεταξύ ημών και του εχθρού του Θεού. Γιατί εκείνος που θα θελήσει να φιλιώσει με αυτόν, γίνεται εχθρός του Θεού. Κι εκείνον που έγινε εχθρός του Θεού, ποιος μπορεί να τον βοηθήσει;
Γι” αυτό ας μιμηθούμε τους πατέρες μας, και ας αναζητήσομε το θησαυρό που είναι μέσα στις καρδιές μας, όπως εκείνοι. Και αφού τον βρούμε, ας τον κρατήσομε με πολύ μεγάλη δύναμη, εργαζόμενοι συγχρόνως και φυλάγοντάς τον, αφου σ” αυτό έχομε ταχθεί απ” την αρχή. Κι αν παρουσιαστεί κανείς να φέρνει αντιρρήσεις σ” αυτά και να λέει: «Πώς μπορεί κανείς να εισέλθει στην καρδιά του κι εκεί να εργάζεται ή να μένει;», όμοια με το Νικόδημο που είπε κάποτε στον Σωτήρα: «Πώς μπορεί κανείς να μπει για δεύτερη φορά στην κοιλιά της μητέρας του και νά γεννηθεί ενώ είναι γέρος;», θ” ακούσει και αυτός: «Το Πνεύμα πνέει όπου θέλει». Αν λοιπόν αμφιβάλλομε και δυσπιστούμε έτσι στα έργα της πρακτικής, πώς θα έρθουν σ” εμάς τα έργα της θεωρίας; Γιατί η πρακτική είναι που ανεβάζει στη θεωρία. Αλλ” επειδή χωρίς αποδείξεις από τις Γραφές είναι αδύνατο να βεβαιωθεί εκείνος που έτσι αμφιβάλλει, θα εντάξομε σ” αυτό το λόγο, για την ωφέλεια των πολλών, αποσπάσματα από τους βίους και τους λόγους των Αγίων, ώστε να βεβαιωθεί από αυτούς και ν” αποβάλει κάθε αμφιβολία. Θ” αρχίσομε το λόγο από τους παλιούς, από αυτόν τον μεγάλο πατέρα μας Αντώνιο, συνεχίζοντας με τους επομένους, όσο μου είναι δυνατόν, και θά παραθέσομε μια συλλογή αποσπασμάτων από τους λόγους και τις πράξεις τους προς απόδειξη όσων είπαμε.
Από το βίο του οσίου πατέρα μας Αντωνίου
Πήγαιναν κάποτε στον Αββά Αντώνιο δύο αδελφοί. Και επειδή τους έλειψε στο δρόμο το νερό, ο ένας πέθανε, κι ο άλλος κινδύνευε να πεθάνει. Μην μπορώντας να βαδίσει άλλο, έπεσε κατά γης περιμένοντας το θάνατο. Ο δε Αντώνιος, που καθόταν στο όρος, κάλεσε γρήγορα δύο Μοναχούς που έτυχε να είναι εκεί και τους είπε: «Πάρετε μια στάμνα νερό και τρέξετε στο δρόμο της Αιγύπτου. Έρχονταν δύο κατά εδώ και ο ένας μόλις πέθανε, ενώ ο άλλος κινδυνεύει, αν δε βιαστείτε. Τούτο μου φανερώθηκε εκεί πού προσευχόμουν». Πήγαν λοιπόν οι Μοναχοί και βρήκαν τον ένα νεκρό και τον έθαψαν, ενώ τον άλλον τον συνέφεραν με το νερό και τον πήγαν στον Γέροντα. Η απόσταση ήταν μιας ημέρας δρόμος.
Αν τώρα ρωτήσει κανείς, γιατί δεν το είπε πριν πεθάνει ο άλλος Μοναχός, δε ρωτάει σωστά. Γιατί η κρίση για το θάνατο δεν είναι του Αντωνίου, αλλά του Θεού, ο οποίος και αποφάσισε για τον ένα και αποκάλυψε για τoν άλλον. Τo θαυμαστό μe τον Aντώνιο ήταν ότι, εκεί που καθόταν στο όρος είχε νήψη στην καρδιά του και ο Κύριος του έδειχνε όσα γίνονταν μακριά. Βλέπεις ότι, για να έχει ο Αντώνιος νήψη στην καρδιά του, έγινε θεόπτης και προορατικός; Γιατί ο Θεός εμφανίζεται στο νου μέσω της καρδίας, στην αρχή μεν, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, σαν φωτιά που καθαρίζει τον εραστή Του, έπειτα δε και σαν φως που κάνει το νου λαμπρό και θεοειδή. Και τώρα ας προχωρήσομε στους επομένους.
Από το βίο του άγιου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου
Ο θείος Θεοδόσιος είχε πληγωθεί τόσο πολύ από το γλυκό βέλος της αγάπης και ήταν δεμένος τόσο πολύ από τά δεσμά της, ώστε το «Θ” αγαπήσεις τον Κύριο, το Θεό σου, με όλη σου την καρδιά, με όλη σου την ψυχή και με όλη τη διάνοιά σου», αυτή την υψηλή και θεία εντολή, φρόντιζε να την εκπληρώνει με έργα, πράγμα που δεν μπορεί να γίνει με άλλον τρόπο παρά με την συγκέντρωση των φυσικών δυνάμεων της ψυχής μόνο στον πόθο του Δημιουργού και σε κανένα άλλο από τα παρόντα. Νουθετώντας λοιπόν μ” αυτές τις νοερές ενέργειές της ήταν φοβερός στους πολλούς, αλλά και όταν μάλωνε τους υποτακτικούς του, τους ήταν ποθητός και γλυκύς σε όλα. Ποιος άλλος ήταν σαν κι αυτόν τόσο ωφέλιμος ενώ συναναστρεφόταν με πολλούς; Ή τόσο ικανός να μαθαίνει στους υποτακτικούς του να συνάγουν τις αισθήσεις τους και να τις στρέφουν στο εσωτερικό τους, έτσι ώστε αυτοί, παρά τους θορύβους του Κοινοβίου, να ζουν με περισσότερη γαλήνη από τους ερημίτες; Και συγχρόνως ο ίδιος και με το πλήθος να βρίσκεται αλλά και απομονωμένος να είναι;
Ιδού λοιπόν και ο Μέγας Θεοδόσιος, με το να συνάγει και να στρέφει μέσα του τις αισθήσεις, πληγώθηκε από την αγάπη του Θεού.
Από το βίο του αγίου Αρσενίου
Ο άγιος Αρσένιος φύλαγε και τούτη την αξιοθαύμαστη συνήθεια: δεν ανακινούσε αγιογραφικά ζητήματα ούτε για συζήτηση ούτε για αλληλογραφία. Όχι πως δεν είχε τη δυνατότητα —κάθε άλλο. Γι” αυτόν η ωφέλιμη ομιλία ήταν τόσο εύκολη, όσο για τους άλλους η συνηθισμένη ομιλία. Αλλά η συνήθεια της σιωπής και η αποστροφή που ένιωθε για την επίδειξη ήταν τα αίτια της τακτικής του. Γι” αυτό λοιπόν και στις εκκλησίες και στις συνάξεις φρόντιζε πάρα πολύ μήτε άλλους να βλέπει, μήτε άλλοι να τον βλέπουν, αλλά στεκόταν πίσω από καμία κολώνα ή κάτι άλλο που εμπόδιζε τη θέα κι έκρυβε τον εαυτό του, ώστε αθέατος ν” αποφεύγει τη συντροφιά των άλλων. Και τούτο γιατί ήθελε να προσέχει στον εαυτό του και να συγκεντρώνει το νου του μέσα του, κι έτσι να ανυψώνεται εύκολα στο θεό.
“Ιδού λοιπόν και τούτος ο θείος άνθρωπος, ο επίγειος άγγελος, συγκεντρώνει το νου του μέσα του, για να ανυψώνεται από εκεί εύκολα στο Θεό.
Από το βίο του αγίου Παύλου του Λατρηνού
Ο θείος Παύλος ζούσε πάντοτε στα όρη και στις ερημιές, έχοντας τα άγρια θηρία γείτονές του και ομοτράπεζους. Κάποτε κατέβαινε και στη Λαύρα για να επιβλέπει τους αδελφούς. Τους συμβούλευε και τους δίδασκε να μη μικροψυχούν και να μην παραμελούν τα επίπονα έργα της αρετής, αλλά ν” ακολουθούν τη σύμφωνη με το Ευαγγέλιο ζωή με πολλή προσοχή και διάκριση και ν” αγωνίζονται εναντίον των πονηρών πνευμάτων μέ γενναιοψυχία. Επίσης τους δίδαξε και μέθοδο, με την οποία θα μπορούσαν να απαλείφουν τις παλιές εμπαθείς μνήμες και ν” αποτρέπουν τη νέα σπορά των παθών.
Ω, πώς ο θείος αυτός Πατέρας διδάσκει στους αγνοούντες μαθητές του μέθοδο για να μπορούν ν” αποκρούουν τις προσβολές των παθών! Αυτή η μέθοδος δεν είναι άλλη από τη φύλαξη του νου· γιατί αυτή πετυχαίνει αυτό το κατόρθωμα και όχι άλλη. Αλλά ας προχωρήσομε παρακάτω.
Από το βίο του αγίου Σάββα
Όταν λοιπόν ο θείος Σάββας έβλεπε ότι κάποιος που απαρνήθηκε τα εγκόσμια, έμαθε πια με ακρίβεια τον κανόνα της ζωής των Μοναχών και ότι μπορούσε να φυλάει το νου του και να πολεμά εναντίον των πονηρών λογισμών, κι ακόμη ότι απέβαλε τελείως τη μνήμη των κοσμικών, τότε του έδινε κελί στη Λαύρα, αν ήταν αδύναμος στο σώμα και φιλάσθενος. Αν όμως ήταν υγιής και δυνατός, του έδινε άδεια να κτίσει ο ίδιος κελί.
Βλέπεις ότι και ο θεσπέσιος Σάββας απαιτούσε από τους μαθητές του τη φύλαξη του νου και κατόπιν τους επέτρεπε να καθίσουν μόνοι σε κελί; Τι θα κάνομε εμείς που καθόμαστε στα κελιά αργοί και δε γνωρίζομε ούτε αν υπάρχει φύλαξη του νου;
Από το βίο του αββά Αγάθωνος
Ένας αδελφός ρώτησε τον Αββά Αγάθωνα: «Πες μου Αββά, ποιο είναι μεγαλύτερο, o σωματικός κόπος, ή η φύλαξη του εσωτερικού ανθρώπου;» Κι αυτός αποκρίθηκε: «Ο άνθρωπος μοιάζει με δένδρο. Ο σωματικός κόπος λοιπόν είναι τα φύλλα, ενώ η φύλαξη του εσωτερικού είναι ο καρπός. Επειδή λοιπόν, σύμφωνα με τη Γραφή, όποιο δένδρο δεν κάνει καλό καρπό το κόβουν και το ρίχνουν στη φωτιά, είναι φανερό ότι όλη η επιμέλειά μας, δηλαδή η φύλαξη του νου, αποβλέπει στους καρπούς. Χρειάζεται όμως και το σκέπασμα και ο στολισμός των φύλλων, τα οποία είναι ο σωματικός κόπος».
Είναι αξιοθαύμαστο, πώς αποφάνθηκε ο Άγιος αυτός για όλους όσους δεν έχουν φύλαξη του νου, αλλά καυχώνται μόνο για την πρακτική άσκηση, με το να πει ότι κάθε δένδρο που δεν κάνει καρπό, δηλαδή φύλαξη του νου, κι έχει μόνο φύλλα, δηλαδή την πράξη, κόβεται και ρίχνεται στη φωτιά. Τρομακτική, πάτερ, η απόφανσή σου!
Από την επιστολή του αββά Μάρκου προς το Νικόλαο *

Αν λοιπόν θέλεις, παιδί μου, να αποκτήσεις δικό σου λύχνο νοητού φωτός και πνευματικής γνώσεως μέσα σου, για να μπορέσεις να περπατήσεις ανεμπόδιστα μέσα στο βαθύτατο σκοτάδι αυτού του αιώνα και αν θέλεις νά καθοδηγούνται τα βήματά σου από τον Κύριο, με σκοπό να θελήσεις σφοδρά το δρόμο του Ευαγγελίου κατά το προφητικό ρητό, δηλαδή να θελήσεις με φλογερή πίστη να γίνεις κοινωνός των τελείων ευαγγελικών εντολών του Κυρίου με πόθο και προσευχή, εγώ σου υποδεικνύω μια θαυμαστή μέθοδο και πνευματική επινόηση. Αυτή δε χρειάζεται σωματικό κόπο ή αγώνα, αλλά θέλει πνευματικό κόπο και νου και προσεκτική διάνοια που βοηθείται από το φόβο και την αγάπη του Θεού. Με την επινόηση αυτή θα μπορέσεις με ευκολία να κατατροπώσεις τη φάλαγγα των εχθρών. Αν λοιπόν θέλεις να νικήσεις τα πάθη, αφού συγκεντρωθείς στον εαυτό σου με την προσευχή και τη βοήθεια του Θεού και βυθιστείς στα βάθη της καρδίας σου, ψάξε να βρεις τους τρεις αυτούς δυνατούς γίγαντες, δηλαδή τη λησμοσύνη, τη ραθυμία και την άγνοια, που είναι τα στηρίγματα των νοητών εχθρών, μέσω των οποίων επιστρέφουν και τα λοιπά πάθη της κακίας και ενεργούν και δρουν και δυναμώνουν μέσα στις ψυχές των φιλήδονων. Και αφού με μεγάλη προσοχή και επιμέλεια του νου και με τη θεία βοήθεια βρεις εκείνα που οι περισσότεροι τα αγνοούν, θα μπορέσεις με πολλή προσοχή και προσευχή να σωθείς από αυτούς τους τρεις γίγαντες. Γιατί όταν με την ενεργό χάρη επιδιωχθεί να εγκατασταθεί στην καρδιά και να διαφυλαχθεί επιμελώς η αρμονική συνύπαρξη της αληθινής γνώσεως, της μνήμης του λόγου του Θεού και της αγαθής προθυμίας, τότε εξαφανίζεται από αυτήν κάθε ίχνος λησμοσύνης και άγνοιας και ραθυμίας.
Βλέπεις πώς συμφωνούν τα πνευματικά λόγια; Βλέπεις πώς δίνουν σαφή πληροφορία για την προσευχή; Και τώρα παρακολούθησε και τους άλλους Πατέρες, τι θα μας πουν.
* Φιλοκαλία, τόμος Α΄, σελ. 174-176.
Του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος
Ησυχαστής είναι εκείνος που αγωνίζεται να περιορίσει τον ασώματο νου σε σωματικό οίκο, δηλαδή μέσα στην καρδιά, πράγμα παράδοξο. Ησυχαστής είναι εκείνος που είπε: «Εγώ κοιμάμαι, μα η καρδιά μου αγρυπνεί». Κλείνε τη θύρα του κελιού σου για το σώμα, τη θύρα της γλώσσας για τα λόγια, και την πύλη του εσωτερικού σου για τα πονηρά πνεύματα. Να κάθεσαι ψηλά και να παρατηρείς —αν βέβαια ξέρεις να το κάνεις αυτό— και τότε θα βλέπεις πως και πότε και από που και πόσοι και ποιοι κλέφτες έρχονται να μπουν και να κλέψουν τα σταφύλια. Αν κουραστεί ο σκοπός να παρατηρεί, σηκώνεται και προσεύχεται, και αφού καθίσει πάλι, συνεχίζει με ανδρεία την ίδια εργασία. Άλλο είναι η φύλαξη των λογισμών και άλλο η φύλαξη του νου. Όσο απέχει η ανατολή από τη δύση, τόσο απέχει το δεύτερο και είναι πιο κοπιαστικό από το πρώτο. Όπως τα βασιλικά όπλα που βρίσκονται κάπου, ενώ τα βλέπουν οι κλέφτες, δεν τα πλησιάζουν, έτσι κι εκείνον που ένωσε την καρδιά του με την προσευχή δεν τον κλέβουν εύκολα οι νοεροί ληστές.
Είδες λόγια που αποκαλύπτουν τη θαυμαστή πνευματική εργασία του μεγάλου αυτού Πατέρα; Εμείς όμως, σαν να βαδίζομε μέσα στο σκοτάδι και σαν να περπατούμε πάνω από τα ψυχωφελή λόγια του Πνεύματος όπως σε νυκτομαχία, τά παρατρέχομε κωφεύοντας θεληματικά. Αλλά πρόσεξε και τα ακόλουθα, με τα οποία οι Πατέρες μας οδηγούν στη νήψη.
Του αββά Ησαΐα *

Όταν χωρίσει κανείς τον εαυτό του από το μέρος των αμαρτω-λών, τότε θα γνωρίσει ακριβώς όλα τα αμαρτήματα που διέπραξε στο Θεό (επειδή δεν μπορεί να δει τις αμαρτίες του αν δε χωριστεί απ” αυτές με πικρό χωρισμό). Εκείνοι που έφτασαν σ” αυτό το μέτρο, αυτοί βρήκαν το κλάμμα και τη δέηση και ντρέπονται μπροστά στο Θεό, φέρνοντας στο νου τους την πονηρή φιλία των παθών. Ας αγωνιστούμε λοιπόν αδελφοί κατά τη δύναμή μας, και ο Θεός βοηθεί κατά το πλήθος του ελέους Του. Κι αν δεν φυλάξαμε την καρδιά μας όπως έκαναν οι Πατέρες μας, ας φροντίσομε τουλάχιστον να βάλομε τα δυνατά μας να φυλάξομε τα σώματά μας αναμάρτητα όπως ζητεί ο Θεός, και πιστεύομε ότι στον καιρό της πείνας που μας βρήκε, Αυτός θα δείξει το έλεός Του, καθώς έκανε και με τους Αγίους Του.
Εδώ ο μέγας αυτός Ησαΐας παρηγορεί τους πάρα πολύ ασθενείς, λέγοντας ότι κι αν δε φυλάξαμε την καρδιά μας όπως οι Πατέρες μας, ας φυλάξομε τουλάχιστον τα σώματά μας αναμάρτητα, όπως ζητεί ο Θεός, κι Αυτός θα δείξει σε μας το έλεός Του. Είναι μεγάλη η ευσπλαχνία και η συγκατάβαση αυτού του Πατέρα.
* Φιλοκαλία, τόμος Α΄, σελ. 60, κεφ. 17.
Του Μεγάλου Μακαρίου
Το κυριότατο έργο του πνευματικου αθλητή είναι να εισέλθει στην καρδιά του και να πολεμήσει το σατανά και να τον μισήσει. Και αφού παλέψει εναντίον των λογισμών που αυτός προκαλεί, να δώσει μάχη μαζί του. Αν όμως κανείς εξωτερικά μόνο φυλάει το σώμα του από τη διαφθορά και την πορνεία, ενώ εσωτερικά μοιχεύει ενώπιον του Θεού και πορνεύει με τους λογισμούς του, αυτός δεν ωφελήθηκε τίποτε διατηρώντας παρθένο το σώμα του. Γιατί λέει η Γραφή: «Καθένας που βλέπει γυναίκα και την επιθυμεί, ήδη διέπραξε μοιχεία μέσα στην καρδιά του». Υπάρχει πορνεία που γίνεται με το σώμα, και πορνεία της ψυχής που επικοινωνεί με τον σατανά.
Μας φαίνεται ίσως ότι ο μεγάλος αυτός Πατέρας λέει αντίθετα απ” ό,τι ο αββάς Ησαΐας που αναφέραμε· αλλά δεν είναι έτσι. Γιατί κι εκείνος σύμφωνα με το θέλημα του Θεού μας παραγγέλλει να φυλάξομε τα σώματά μας, ζητάει όμως όχι μόνο την καθαρότητα των σωμάτων, αλλά και των πνευμάτων· κι έτσι μας συμβουλεύει κι αυτός τα ίδια ευαγγελικά προστάγματα.
Του αγίου Διαδόχου *

Εκείνος που διατρίβει πάντοτε μέσα στην καρδιά του, απομακρύνεται οπωσδήποτε απ” όσα θεωρούνται ωραία στη ζωή. Γιατί καθώς ζεί κατά τις εμπνεύσεις του Πνεύματος, δεν μπορεί να γνωρίσει τις επιθυμίες της σάρκας. Επειδή λοιπόν ο άνθρωπος αυτός περιφέρεται μέσα στο φρούριο των αρετών, έχοντας για φρουρούς των πυλών τις ίδιες τις αρετές, μένουν χωρίς αποτέλεσμα οι εναντίον του πολιορκητικές μηχανές των δαιμόνων.
Καλά είπε ο Άγιος ότι μένουν χωρίς αποτέλεσμα οι μηχανές των δαιμόνων, όταν δηλαδή διατρίβομε κάπου στο βάθος της καρδίας, και τόσο περισσότερο, όσο περισσότερο χρόνο κάνομε εκεί. Αλλά γνωρίζω ότι δεν θα μου φτάσει ο χρόνος αν θελήσω να αναφέρω εδώ τους λόγους όλων των Πατέρων. Γι” αυτό, αφού θυμηθώ ένα-δύο ακόμη, θα ολοκληρώσω το λόγο μου.
* Φιλοκαλία, τόμος Α΄, σελ. 301, κεφ. 57.
Του αββά Ισαάκ του Σύρου
Αγωνίσου να εισέλθεις στο θάλαμο που βρίσκεται μέσα σου, και θα δεις τον ουράνιο θάλαμο. Γιατί και τούτος κι εκείνος είναι ένας, και από μία είσοδο τους βλέπεις και τους δύο. Η σκάλα της βασιλείας εκείνης είναι κρυμμένη μέσα σου, δηλαδή μέσα στην ψυχή σου. Καθάρισε λοιπόν τον εαυτό σου από την αμαρτία και θα βρεις εκεί σκαλοπάτια, με τα οποία θα μπορέσεις να ανεβαίνεις.
Του αγίου Ιωάννη του Καρπαθίου *

Έχομε ανάγκη από μεγάλο αγώνα και κόπο στις προσευχές, για να βρούμε την απαλλαγμένη από κάθε ενόχληση κατάσταση της διάνοιας, σαν έναν άλλον ουρανό μέσα στην καρδιά μας όπου κατοικεί ο Χριστός, όπως λέει ο Απόστολος: «Μήπως δε γνωρίζετε ότι ο Χριστός κατοικεί μέσα σας; Εκτός βέβαια αν αποτύχατε στη δοκιμασία».
* Φιλοκαλία, τόμος Α΄, σελ. 341, κεφ. 52.
Του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου
Αφ” ότου έκανε τον άνθρωπο να εξοριστεί εξαιτίας της παρακοής του από τον Παράδεισο και το Θεό, ο διάβολος με τους δαίμονες έχει τη δυνατότητα να σαλεύει νοητά το λογιστικό κάθε ανθρώπου ημέρα και νύχτα· άλλου πολύ, άλλου λίγο και άλλου περισσότερο. Και το λογιστικό δεν είναι δυνατό να οχυρωθεί διαφορετικά, παρά με την ακατάπαυστη μνήμη του Θεού. Αν δηλαδή με τη δύναμη του σταυρού εντυπωθεί στην καρδιά η θεία μνήμη, θα το στερεώσει και θα το κάνει ακλόνητο. Σ” αυτό το σκοπό οδηγεί ο νοητός αγώνας, στον οποίο κάθε χριστιανός αποδόθηκε να αγωνιστεί μέσα στο στάδιο της πίστεως του Χριστού· αλλιώς θ” αγωνιστεί μάταια. Εξαιτίας αυτού του αγώνα γίνεται όλη η ποικιλότροπη άσκηση καθενός που κακοπαθεί για το Θεό, κι αυτό για να κάμψει τα σπλάχνα του Αγαθού και να του δώσει πάλι τό αρχικό αξίωμα και να σφραγιστεί στο λογιστικό του ο Χριστός, καθώς λέει ο Απόστολος: «Παιδάκια μου, για σας περνώ πάλι τους πόνους του τοκετού, ώσπου να εντυπωθεί μέσα σας ο Χριστός».
Είδατε, αδελφοί, ότι υπάρχει τέχνη πνευματική, δηλαδή μέθοδος, η οποία γρήγορα ανεβάζει αυτόν, που την ασκεί, στην απάθεια και στη θεοπτία; Βεβαιωθήκατε τώρα ότι όλη η πρακτική άσκηση θεωρείται από το Θεό όπως τα φύλλα στο δένδρο που δεν έχει καρπό; Και ότι θα πάει χαμένη σε κάθε ψυχή που δεν έχει φύλαξη του νου; Ας σπεύσομε λοιπόν, για να μην πεθάνομε άκαρποι και μετανοήσομε ανώφελα.
Ερώτηση: Από αυτό το σύγγραμμα μαθαίνομε ποια ήταν η πρακτική εκείνων που ευαρέστησαν τον Κύριο και ότι υπάρχει κάποια εργασία πνευματική, η οποία ελευθερώνει γρήγορα την ψυχή από τα πάθη και την συνδέει με την αγάπη του Θεού, η οποία είναι υποχρεωτική σε καθέναν που έγινε στρατιώτης του Χριστού· σ” αυτά δεν αμφιβάλλομε, αλλά έχομε πεισθεί τελείως. Παρακαλούμε όμως να μάθομε τι είναι προσοχή και με ποιον τρόπο αξιώνεται κανείς να την επιτύχει. Γιατί είμαστε ολότελα αμύητοι σ” αυτό το πράγμα.
Απόκριση: Στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού που είπε: «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε», κι αφού Τον επικαλεστώ ως βοηθό και συνεργό, θα προσπαθήσω κατά τη δύναμή μου να σας παρουσιάσω τι είναι προσοχή και πώς αυτή, Θεού θέλοντος, μπορεί να κατορθωθεί.
Η προσοχή, είπαν μερικοί Άγιοι, είναι φύλαξη του νου· άλλοι, φύλαξη της καρδιάς· άλλοι την είπαν νήψη, άλλοι νοερή ησυχία και άλλοι αλλιώς. Όλα αυτά σημαίνουν ένα και τό αυτό. Όπως όταν πει κανείς ψωμί, κομμάτι και μπουκιά, έτσι σκέψου και γι” αυτά. Μάθε τώρα με ακρίβεια τι είναι προσοχή και ποιά είναι τα ιδιώματά της. Η προσοχή είναι γνώρισμα της αληθινής μετάνοιας. Η προσοχή είναι ανόρθωση της ψυχής, μίσος του κόσμου και επιστροφή της στο Θεό. Η προσοχή είναι αποδοκιμασία της αμαρτίας και επαναφορά της αρετής. Η προσοχή είναι ανεπιφύλακτη βεβαιότητα για τη συγχώρηση των αμαρτιών μας. Η προσοχή είναι η αρχή της θεωρίας, ή μάλλον η βάση της θεωρίας, γιατί μέσω αυτής ο Θεός συγκαταβαίνει κι εμφανίζεται στο νου. Η προσοχή είναι αταραξία του νου, ή μάλλον ακινησία της ψυχής, που της δόθηκε ως βραβείο από το έλεος του Θεού. Η προσοχή είναι κατάργηση των λογισμών, ανάκτορο της μνήμης του Θεού, θησαυροφυλάκιο της υπομονής των επερχομένων δοκιμασιών. Η προσοχή είναι αιτία της πίστεως, της ελπίδας και της αγάπης. Γιατί αν κανείς δεν πιστέψει, δε θα δεχτεί τα επερχόμενα λυπηρά· κι αν δεν τα δεχτεί με χαρά, δε θα πει στον Κύριο: «Είσαι βοηθός μου και καταφύγιο μου»· κι αν δεν έχει καταφύγιό του τον Ύψιστο, δε θα ενστερνιστεί την αγάπη Του.
Αυτό λοιπόν το μέγιστο των μεγίστων κατόρθωμα, οι περισσότεροι, ή και όλοι, το αποκτούν κυρίως με τη διδασκαλία. Γιατί σπανίζουν εκείνοι που χωρίς διδαχή άλλου, με την ένταση της εργασίας τους και τη θέρμη της πίστεως, το έλαβαν από το Θεό· μα το σπάνιο δεν είναι νόμος. Γι” αυτό πρέπει ν” αναζητήσομε οδηγό που δε θα πέφτει σε πλάνη, ώστε με την καθοδήγησή του να διδασκόμαστε και να διορθωνόμαστε στις δεξιές και τις αριστερές μεταπτώσεις της προσοχής, εννοώ τις ελλείψεις και τις υπερβολές που εισάγει ο πονηρός· να μας τις φανερώνει σύμφωνα με όσα έπαθε και δοκιμάστηκε ο ίδιος, και να μας υποδεικνύει τη νοητή αυτή οδό ώστε να μη μας μένει αμφιβολία, κι έτσι να την βαδίζομε με ευκολία.
Αν δεν έχεις οδηγό, πρέπει να τον αναζητάς με επιμονή. Αν όμως δε βρίσκεις, τότε αφού επικαλεστείς το Θεό και Τον ικετεύσεις με συντριβή πνεύματος και δάκρυα και ακτημοσύνη, κάνε αυτό που θα σου πω. Γνωρίζεις ότι αυτό που αναπνέομε είναι ο κοινός αέρας, και τον εκπνέομε όχι για άλλο τίποτε, παρά για την καρδιά, γιατί αυτή είναι η αιτία της ζωής και της θερμότητας του σώματος. Η καρδιά, δηλαδή, φέρνει προς τον εαυτό της τον αέρα της αναπνοής ως ένα μέσο που θα μεταφέρει έξω, με την εκπνοή, μέρος της θερμότητάς της, ώστε η ίδια να διατηρεί τη σωστή θερμοκρασία. Αίτιος, ή μάλλον υπηρέτης αυτής της λειτουργίας είναι ο πνεύμονας, που τον έκανε ο Δημιουργός με αραιή δομή ώστε σαν ένα φυσερό να εισάγει και να εξάγει χωρίς δυσκολία τον αέρα. Έτσι η καρδιά με την αναπνοή ψύχεται, αποβάλ-λοντας θερμότητα, και επιτελεί απαράβατα αυτή τη λειτουργία, στην οποία έχει οριστεί για τη διατήρηση της ζωής.
Εσύ, λοιπόν, αφού καθίσεις και συγκεντρώσεις το νου σου, πέρασέ τον στην αναπνευστική οδό που αρχίζει από τη μύτη και οδηγεί τον αέρα στην καρδιά· και ώθησε το νου σου κι ανάγκασέ τον να κατεβεί μαζί με τον εισπνεόμενο αέρα στην καρδιά. Κι όταν εισέλθει εκεί, τα μετέπειτα δεν θα είναι πλέον χωρίς ευφροσύνη και χαρά. Όπως δηλαδή ένας άνδρας που είχε απουσιάσει μακριά από το σπίτι του, όταν επιστρέψει, δεν ξέρει τι κάνει απ” τη χαρά του που αξιώθηκε να συναντήσει τα παιδιά του και τη γυναίκα του, έτσι και ο νους όταν ενωθεί με την ψυχή, γεμίζει από ανείπωτη ηδονή και ευφροσύνη. Λοιπόν, αδελφέ, συνήθισε το νου σου να μη βγαίνει γρήγορα από εκεί. Στην αρχή στενοχωρείται πάρα πολύ από το εκεί κλείσιμο και τον περιορισμό· όταν όμως συνηθίσει, δεν ανέχεται πια να περιφέρεται έξω. Γιατί η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα μας, και καθώς ο νους την παρατηρεί εκεί και με την καθαρή προσευχή την επιδιώκει, νομίζει βδελυρά και μισητά όλα τα έξω.
Αν λοιπόν με την πρώτη προσπάθεια εισέλθεις με το νου σου στον καρδιακό τόπο που σου υπέδειξα, ευχαρίστησε και δόξασε το Θεό, και σκίρτησε και εξακολούθησε αυτή την εργασία για πάντα. Αυτή είναι που θα σε διδάξει εκείνα που δε γνωρίζεις. Πρέπει ακόμη να μάθεις και τούτο· όταν ο νους σου βρίσκεται εκεί, να μη σιωπά και να μην κάθεται αργός, αλλά να έχει ως έργο και ακατάπαυστη μελέτη του το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», και να μην το σταματά ποτέ. Γιατί αυτό διατηρεί το νου συγκεντρωμένο, τον αναδεικνύει ανίκητο και απρόσβλητο κατά τις επιθέσεις του εχθρού και του αυξάνει καθημερινά την αγάπη και τον πόθο του Θεού.
Αν πάλι, αδελφέ, παρά τις εντατικές σου προσπάθειες, δεν μπορείς να εισέλθεις στην περιοχή της καρδίας καθώς σου περιέγραψα, κάνε αυτό που σου λέω τώρα, και με τη βοήθεια του Θεού θα βρεις ό,τι ζητάς. Γνωρίζεις ότι το λογιστικό μέρος της ψυχής κάθε ανθρώπου βρίσκεται στο στήθος. Εκεί, μέσα στο στήθος, και όταν σωπαίνουν τα χείλη, μιλάμε και σκεπτόμαστε και συνθέτομε προσευχές και ψαλμούς και άλλα. Αφαίρεσε λοιπόν από το λογιστικό κάθε λογισμό —μπορείς, αν θέλεις—, και δώσε σ” αυτό το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με». Και ανάγκασέ το να φωνάζει εσωτερικά πάντοτε αυτό αντί οποιαδήποτε άλλη έννοια. Αν αυτό το τηρήσεις γι” αρκετό καιρό, αναμφίβολα θα σου ανοιχτεί μέσω αυτού και η καρδιακή είσοδος, όπως έχομε γράψει και όπως κι εμείς από την πείρα έχομε μάθει. Κι ακόμη, θα έρθει σε σένα, μαζί με την πολυπόθητη και τερπνή προσοχή, κι όλη η χορεία των αρετών, αγάπη, χαρά, ειρήνη κλπ., που θα ικανοποιήσουν όλα τα αιτήματά σου με τη χάρη του Ιησού Χριστού, του Κυρίου μας. Σ” Αυτόν, μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, ανήκει η δόξα, η εξουσία, η τιμή και η προσκύνηση, και τώρα και πάντοτε και σ” όλους τους αιώνες. Αμήν.
Πηγή : Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, δ΄τόμος, (σελ. 161-171).